رتینوپاتی نوزادان نارس(مشکلات شبکیه):افت ناگهانی دید و انحراف چشم

هرچه نوزاد هنگام تولد کوچک و نارس باشد شانس ابتلای او به بیماری رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP) یا به‌عبارتی مشکلات شبکیه در نوزادان نارس  بیشتر خواهد بود. رتینوپاتی نوعی اختلال شبکیه چشم است که منجربه از دست دادن بینایی می‌گردد. بیشتر کودکانی که با چنین ناهنجاری بدنیا می‌آیند اغلب با مرور زمان بهبود می‌یابند و بسیاری از آ‌ن‌ها حتی به درمان نیازی نخواهند داشت. رتینوپاتی معمولا نوزادان نارسی را که وزن آن‌ها کمتر از1.5 کیلوگرم است و قبل از هفته 31 بارداری بدنیا می‌آیند تحت تاثیر قرار می‌دهد.

( یک بارداری کامل 38 تا 42 هفته طول می‌کشد). در کودکان مبتلا به رتینوپاتی، عروق خونی غیرطبیعی در شبکیه هر دو چشم رشد می‌کنند. شبکیه لایه‌ای از بافت است که در پشت چشم قرار دارد و امکان دیدن را فراهم می‌کند. با گذشت زمان، این رگ‌های خونی و بافتهای اسکار مرتبط با آن‌ها می‌توانند موجب مشکلات بینایی شوند که عبارتند از:

• انحراف چشم ( استرابیسم)
• جدا شدن شبکیه ( شبکیه از موقعیت اصلی خود جابجا می‌شود)
• بالا رفتن فشار چشم ( گلوکوم)
• تنبلی چشم (آمبلوپی)
• نزدیک‌بینی (میوپیا)

علت رتینوپاتی در نوزادان نارس

چشم‌های یک کودک تقریبا در هفته 16 بارداری شروع به رشد می‌کنند. اگر کودک زودتر از موعد بدنیا بیاید این فرایند متوقف خواهد شد. در چنین شرایطی عروق خونی چشم نوزاد فرصت کافی برای رشد  نخواهند داشت و درعوض در جای دیگر رشد خواهند کرد. این عروق ممکن است به قدری نازک باشند که به راحتی نشت یا خونریزی کنند.

علایم رتینوپاتی نوزادان نارس

بسیاری از علایم مشکلات شبکیه در درون چشم نوزادان رخ می دهند. این بدین معناست که چنین علایمی با نگاه کردن به چشم نوزاد به‌راحتی قابل تشخیص نیستند. فقط یک متخصص چشم ( پزشکی که تخصص لازم در درمان بیماری‌های چشمی را دارد) که  آموزش لازم در زمینه‌ی تشخیص و درمان مشکلات شبکیه نوزادان نارس را دیده، می‌تواند با استفاده از ابزار خاص پزشکی،  شبکیه چشم کودک را معاینه کرده و علائم رتینوپاتی نوزادان نارس را شناسایی کند.

یک نوزاد مبتلا به ناهنجاری رتینوپاتی ممکن است دچار مشکلات نظیر نیستاگموس ( حرکت غیرطبیعی چشم) و لوکوکوری ( قرنیه سفید) شود که به وضوح قابل تشخیص هستند. هر چند این موارد از نشانه‌های کلی مشکلات بینایی هستند اما اگر نوزاد شما هر یک از این علائم را دارد حتما در اسرع وقت به یک چشم پزشک مراجعه کنید.

عوارض احتمالی رتینوپاتی نوزادان نارس

اگر رتینوپاتی نوزادی بدون درمان رها شود تشدید یافته و می‌تواند موجب چنین عوارضی شود:

• زخم یا حرکت شبکیه
• جداشدن شبکیه
• خونریزی در داخل چشم ( هموراژی ویتروس)
• آب مروارید
• نابینایی

روش های تشخیص مشکل شبکیه چشم در نوزادان

چکاندن قطره مخصوص به چشم نوزاد موجب بزرگ‌تر شدن مردمک چشم نوزاد می‌شود. این روش کمک می‌کند تا پزشک تمام بخش‌های چشم نوزاد را بهترمعاینه کند. لزومی ندارد نگران باشید چراکه با اینکار آسیبی به چشم فرزند شما وارد نخواهد شد. اگر فرزند شما به بیماری رتینوپاتی نوزادان نارس مبتلا است پزشک با معاینه چشم‌های نوزاد محل دقیق ناهنجاری، شدت آن و وضعیت عروق خونی چشم را بررسی خواهد کرد.

• مرحله اول: رشد جزئی عروق خونی غیرطبیعی. این کودکان نیاز به درمان ندارند و وضعیت بینایی آن‌ها سالم است.
• مرحله دوم: رشد متوسط عروق خونی غیرطبیعی: این کودکان نیز نیازی به درمان ندارند و وضعیت بینایی آن‌ها سالم و بدون مشکل است.
• مرحله سوم: رشد شدید عروق خونی غیرطبیعی: برخی از این کودکان بدون درمان بهتر می‌شوند اما برخی دیگر ممکن است به مشکلات دیگر مبتلا می‌شوند. به‌عبارتی، عروق خونی شبکیه این افراد ممکن است بزرگتر شده و دچار پیچ خوردگی شود. این وضعیت نشانه این است که رتینوپاتی در حال تشدید است. درمان می‌تواند از گسیختگی شبکیه جلوگیری کند.
• مرحله چهارم: رشد بسیار شدید عروق خونی غیرطبیعی و جدا شدن بخشی از شبکیه: این کودکان به درمان نیاز دارند چراکه قسمتی از شبکیه از دیواره داخلی کره چشم جدا شده است.
• مرحله پنجم: شامل گسیختگی کامل شبکیه است: در این مرحله شبکیه به‌طور کامل از دیواره داخلی کره چشم جدا شده است. اگر این ناهنجاری بدون درمان رها شود طبیعتا نوزاد دچار مشکل شدید بینایی می‌شود و حتی ممکن است بینایی خود را از دست بدهد.

رایج ترین راه های درمان رتینوپاتی(مشکلات شبکیه)در نوزادان نارس

مشکلات شبکیه در بسیاری از نوزادان مبتلا به ناهنجاری رتینوپاتی نوزادی به خودی خود برطرف می‌گردد. اما درصورتی که این بیماری وخیم شود و خطر جداشدن شبکیه از دیواره داخلی کره چشم افزایش باید پزشک اطفال درمان خود را آغاز خواهد کرد.

داروها

تحقیق در زمینه داروهای فاکتور رشد اندوتلیال ضدعروقی ( آنتی وی ای جی اف) جهت درمان رتینوپاتی نوزادان نارس در حال اجرا است. داروهای آنتی وی ای جی اف، رشد بیش از حد عروق خونی شبکیه را مسدود می‌کنند. در حالی‌که کودک تحت بیهوشی عمومی جزئی است دارو به چشم او تزریق می‌شود. با وجود این‌که هیچ دارویی جهت درمان خاص مشکلات شبکیه نوزادان نارس توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید نشده است اما برخی از داروها که جهت مصارف دیگر تایید شده‌اند به‌ جای لیزردرمانی یا در کنار آن استفاده میشوند.

جراحی لیزر

در این روش، از پرتوهای کوچک لیزری جهت درمان کناره‌های شبکیه استفاده می‌شود. اینکار از رشد عروق خونی غیرطبیعی جلوگیری می‌کند. جراحی لیزر هر چشم تقریبا 30 تا 45 دقیقه طول می‌کشد. جراحی با لیزر یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان رتینوپاتی در نوزادان است و سال‌ها است که بدون مشکل انجام می‌شود. اما در این روش ممکن است نوزاد مقداری از دید محیطی یا تمام دید محیطی خود را از دست بدهد.

کرایوتراپی

به جای سوزاندن اسکارها، با دمای بسیار سرد می‌توان از گسترش بیشتر عروق خونی در شبکیه جلوگیری کرد. کرایوتراپی یا به‌عبارتی سرمادرمانی روش قدیمی درمان رتینوپاتی در نوزادان نارس است. لازم به ذکر است که این روش درمانی نیز موجب از دست دادن بینایی محیطی می‌شود.

تزریق

تزریق داروی ضدسرطان به چشم نوزاد یکی از جدیدترین روش درمان مشکلات شبکیه‌ی نوزادان نارس است. همانطور که داروی بواسیزوماب (آواستین) رشد عروق خونی را در تومورها مسدود می‌کند همین کار را در عروق خونی شبکیه نیز انجام می‌دهد. این نوع درمان بسیار امیدوارکننده است اما جهت اطمینان از این‌که  بدون عوارض جانبی درازمدت است نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. از طرفی هنوز مشخص نشده که آیا رتینوپاتی نوزادی ممکن است بعد از مدتی دوباره عود کند یا خیر.

جراحی

اگر شبکیه از دیواره داخلی کره چشم جدا شده باشد پزشک اطفال ممکن است مجبور به عمل جراحی پیچیده‌تری شود.

• باکلینگ اسکلرا: در این جراحی یک نوار کوچک و کشی در اطراف قسمت سفیدی چشم یا صلبیه قرار می‌گیرد و تا حدودی موجب فشردن آن می‌شود. این کار باعث می‌شود شبکیه‌ی چشم که دچار پارگی شده به دیواره خارجی چشم که در آن آویزان است نزدیک شود.
• ویترکتومی: جراح در طول جراحی ویترکتومی یا تخلیه زجاجیه، ماده‌ی ژله‌ای و شفاف داخل چشم ( ویترئوس) که همان زجاجیه است را برداشته و آن را با محلول سالین جایگزین می‌کند. سپس بافت اسکاری که موجب شده شبکیه از جای اصلی خود خارج شود برداشته می‌شود.

جراحی اغلب از تشدید بیماری رتینوپاتی در نوزادان نارس و از دست دادن بینایی آن‌ها جلوگیری می‌کند. از آن‌جایی که تمام کودکان مبتلا به مشکلات شبکیه در آینده بیشتر در معرض خطر مشکلات بینایی قرار می‌گیرند والدین آن‌ها باید تا بزرگ شدن کودکان، هر سال به‌طور منظم آن‌ها را برای معاینه به چشم پزشک ببرند.

پیشگیری از رتینوپاتی نوزادان نارس

از آن‌جایی که علت دقیق این ناهنجاری هنوز مشخص نشده بهترین پیشگیری انجام مراقبت‌های دوران بارداری و کاهش احتمال زایمان زودرس است. باوجود این‌که پزشکان نمی‌توانند از مشکل شبکیه نوزادان نارس جلوگیری کنند اما از طریق غربالگری و درمان می‌توانند تاثیرات مضر آن را پیشگیری کنند.