انواع مختلفی از اختلالات رشد در نوزادان و کودکان وجود دارد. این اختلالات شامل مشکلاتی مانند:
- تکلم یا گفتار
- دیداری
- حرکتی – مهارتهای حرکتی
- مهارتهای اجتماعی و عاطفی
- تفکر- مهارتهای شناختی
گاهی اوقات، یک اختلال در چندین مورد یا همه مهارتهای فوق رخ میدهد. هنگامی که این اتفاق میافتد، به این مشکل ” اختلال تکامل همهجانبه” گفته میشود. اختلال تکامل همهجانبه ممکن است به دلیل عوامل زیر رخ دهد:
- نقص ژنتیکی مانند سندرم داون
- سندرم جنین الکلی، که به علت نوشیدن الکل توسط مادر در دوران بارداری رخ میدهد
- سندرم X شکننده، یک نوع اختلال شناختی ارثی
- چندین مشکل پزشکی که فوراً پس از تولد ایجاد میشود که با تولد زودرس ارتباط دارد
- اغلب علت خاصی یافت نمیشود
مواردی که در زیر بیان شده، نشانههای هشداردهنده برای انواع مختلف اختلالات است که ممکن است از دوران نوزادی تا سن 2 سالگی بروز کند. شما همچنین درباره برخی از علتهای اختلالات رشد و درمانهای بالقوه آن اطلاعاتی را کسب خواهید کرد.
همچنان که کودک شما رشد میکند، به خاطر داشته باشید که هر کودک با سرعت رشد مخصوص به خود بزرگ میشود و محدوده رشد نرمال بسیار گسترده است. با این وجود، خوب است که از نشانههای هشداردهنده برای اختلالات رشد نهانی در کودکان آگاه باشید. این اختلالات، تاخیرات چشمگیری هستند که در یک یا چندین جنبه از رشد عاطفی، ذهنی یا فیزیکی ایجاد میشود. اگر کودک شما دچار یک اختلال رشد است، درمان زودهنگام بهترین راه است که به او در پیشرفت یا حتی جبران این تاخیر رشد کمک میکند.
برای دریافت مشاوره و نوبت ویزیت در کلینیک تخصصی اطفال امید میتوانید با شماره ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۰ و ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۱ تماس بگیرید.
اختلال رشد تکلم و گفتاری در کودکان
اختلالات گفتاری در کودکان شایع است. در حقیقت، مشکلات تکلم و گفتار شایعترین نوع اختلال رشد است. گفتار به بیان زبانی اطلاق میشود که شامل روشی است که کلمات شکل میگیرند. تکلم یک سیستم گستردهتری از بیان و دریافت اطلاعات است، مانند اینکه قادر باشیم اشارات و حرکات را درک کنیم.
مشکلات مختلفی ممکن است باعث اختلال و تاخیر تکلم و گفتار شود، که عبارتند از :
- در معرض چندین زبان قرار داشتن- که میتواند باعث اختلال خفیف در کودکان شود اما این اختلال تا زمانی که به سن مدرسه برسند، ادامه نمییابد
- ناتوانی در یادگیری
- کودک آزاری یا بیتوجهی به کودک
- وجود مشکلاتی در عضلات کنترل کننده گفتار- اختلالی که دیزارتری نامیده میشود
- ناشنوایی، که ممکن است در کودکانی رخ دهد که عفونتهای شدید گوش میانی دارند یا به دلیل داروهای خاص، ضربه یا اختلال ژنتیکی ایجاد میشود
- اختلالات طیف اوتیسم- گروهی از اختلالات عصبی که ممکن است شامل اختلال در ارتباطات و همچنین اختلال در تعامل اجتماعی و مهارتهای شناختی باشد
- ممکن است علت خاصی برای آن یافت نشود
اگر پزشک شما یا کودکتان ، به مشکل اختلال گفتاری مشکوک شود، به دنبال بررسی این مشکل توسط آسیب شناس گفتار و زبان باشید. متخصص شنوایی کودک شما را آزمایش کرده و از گفتار درمانی برای کودک استفاده میکند. متخصص یا پزشک ممکن است به شما پیشنهاد دهند که:
- با کودک بیشتر ارتباط برقرار کنید- حرف بزنید، آواز بخوانید و کودک را تشویق کنید که تکرار کند
- برای کودک هروز مطلب بخوانید
- تقویت زبان و گفتار در طول روز
- عفونت گوش میانی را درمان کنید
اگر کودک شما یکی از نشانههای زیر را در سنی که مشخص شده است دارد، به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این ، دقت کنید که آیا مهارتهایی را که پیش از این فرا گرفته ، فراموش کرده است.
3 تا 4 ماهگی ، اگر کودک نشانههای زیر را داشت، با پزشک تماس بگیرید:
- به صدای بلند واکنش نشان نمیدهد.
- سخنان نامفهوم بیان نمیکند.
- سخنان نامفهومی را بیان میکند اما سعی نمیکند که صداها را تقلید کند (تا 4 ماهگی)
تا 7 ماهگی در صورت داشتن این نشانه به پزشک مراجعه کنید:
- به صداها واکنش نشان نمیدهد.
تا یک سالگی اگر نشانه زیر را داشت به پزشک مراجعه کنید:
- کلمات تکی را بکار نمیبرد (مانند ماما)
تا دو سالگی در این صورت به پزشک مراجعه کنید که:
- نمیتواند حداقل 15 کلمه را بیان کند.
- از عبارات دو کلمهای بدون تکرار استفاده نمیکند؛ فقط گفتار را تقلید میکند.
از گفتار برای برقراری ارتباط بجز در مواردی که نیاز فوری دارد، استفاده نمی کند.
اختلالات رشد دیداری در کودکان
بینایی کودک تا 6 ماهگی، بطور طبیعی تار است. سپس هنگامی که کودک شروع به ایجاد هماهنگی در دید هر دو چشم میکند، بینایی او بهبود مییابد. با این حال، گاهی اوقات این روند رخ نمیدهد یا دیگر مشکلات بینایی بروز میکند.
عیوب انکساری مانند نزدیکبینی و دوربینی در کودکان شایع است. مشکلات دیگر چشم عبارتند از:
- آمبلیوپی (تنبلی چشم)، بینایی ضعیف دریک چشم که ممکن است در ظاهر نیز مشخص شود.
- آب مروارید نوزادی – شفاف شدن عدسی یا لنز چشم- یا مشکلات ارثی دیگر (این مشکلات نادر هستند).
- رتینوپاتی (مشکلات شبکیه) در نوزادان زودرس، یک بیماری چشمی که گاهی اوقات در نوزادان زودرس رخ میدهد.
- استرابیسم – که همچنین انحراف چشم نامیده میشود- چشمها به سمت داخل، بیرون، بالا یا پایین منحرف میشوند.
درمان زودهنگام میتواند بسیاری از مشکلات بینایی را اصلاح کند. بسته به مشکل چشم کودک شما، او ممکن است به درمان های زیر نیاز داشته باشد:
- عینک یا لنز
- عینکهای ویژه
- جراحی
- پچ چشم
اگر کودک شما هرکدام از نشانههای زیر را در سن مشخص شده داشت، به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این بررسی کنید که آیا مهارتهایی را که پیش از این فرا گرفته است، فراموش کرده است.
تا 3 ماهگی در صورتی که علائم زیر را داشت به پزشک مراجعه کنید:
- حرکت اجسام را با چشمهایش دنبال نمیکند.
- به دستها توجه نمی کند. (تا دو ماهگی)
- در حرکت دادن یک یا هر دو چشم در تمامی جهات مشکل دارد.
- در اکثر اوقات چشمهایش انحراف دارد.
تا 6 ماهگی در صورتی که علائم زیر را داشت به پزشک مراجعه کنید:
- همیشه یک یا هر دو چشم به سمت داخل یا بیرون میچرخد.
- اشک ریزی مداوم یا آب ریزش چشم دارد.
- اجسام نزدیک (با فاصله 30 سانتی متر ) یا اجسام دور ( با فاصله یک و نیم متر ) را با دو چشم دنبال نمیکند.
اگر پزشک هر مشکلی را در کودک تشخیص داد، ممکن است کودک را برای بررسی بیشتر به یک چشم پزشک ارجاع دهد.
اختلالات رشد مهارت حرکتی در کودکان
اختلالات رشد ممکن است با مشکلات مهارتهای حرکتی بزرگ مانند سینهخیز رفتن یا راه رفتن یا مهارتهای حرکتی کوچک مانند استفاده از انگشتان برا گرفتن قاشق، ارتباط داشته باشد.
کودکانی که زودرس به دنیا میآیند، ممکن است سرعت رشد عضلات آنها به سرعت کودکان دیگر نباشد.
دیگر علتهای احتمالی اختلال فیزیکی- حرکتی شامل موارد زیر است:
- آتاکسی، نقصی که هماهنگی عضلات را مختل میکند.
- فلج مغزی، مشکلی که به دلیل آسیب مغزی قبل از تولد ایجاد میشود.
- اختلالات شناختی
- میوپاتی، بیماری عضلات
- مشکلات بینایی
- اسپاینا بیفیدا ( مهره شکاف دار)، یک مشکل ژنتیکی که منجر به فلج جزئی یا کامل اندامهای پایین بدن میشود.
پزشک ممکن است اقدامات خاصی را به شما پیشنهاد دهد که در خانه انجام دهید تا کودک را به فعالیتهای فیزیکی بیشتر تشویق کنید. کودک ممکن است برای اختلالات حرکتی بزرگ به فیزیوتراپی نیز نیاز داشته باشد. انواع خاصی از فیزیوتراپی یا کار درمانی ممکن است برای مشکلات حرکتی کوچک یا اختلال یکپارچگی حسی مفید باشد.
اگر کودک هر کدام از نشانههای زیر را در سنین مشخص شده داشت، به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این بررسی کنید که آیا مهارتهایی را که پیش از این فرا گرفته است، فراموش کرده است.
3 تا 4 ماهگی ، در صورتی که کودک علائم زیر را داشت به پزشک مراجعه کنید:
- در رسیدن به اشیاء ، گرفتن یا نگه داشتن آنها مشکل دارد.
- نمیتواند به خوبی سر خود را نگه دارد.
- اشیاء را به سمت دهان خود نمیبرد (تا 4 ماهگی).
- هنگامی که کف پاها روی سطح سفت قرار دارد، پاهایش را به سمت پایین فشار نمیدهد (تا 4 ماهگی).
تا 7 ماهگی، در صورتی به پزشک مراجعه کنید که کودک:
- عضلات سفت ، محکم یا خیلی سست دارد.
- هنگامی که در حالت نشسته قرار میگیرد، نمیتواند سر خود را ثابت نگه دارد.
- تنها از یک دست برای گرفتن اشیاء استفاده میکند یا بطور فعال به سمت اشیاء نمیرود.
- برای بردن اشیاء به سمت دهان مشکل دارد.
- در هیچ جهتی نمیغلتد (تا 5 ماهگی).
- نمیتواند بدون کمک دیگران بنشیند (تا 6 ماهگی)
- هنگامی که او را به حالت ایستاده نگه میدارید، نمیتواند وزن خود را روی پاهایش نگه دارد.
تا یک سالگی، اگر کودک نشانههای زیر را داشت به پزشک مراجعه کنید:
- سینهخیز حرکت نمی کند.
- در حین سینهخیز رفتن یک سمت از بدنش را میکشد.
- با حمایت دیگران نمیتواند بیاستد.
تا دو سالگی اگر نشانههای زیر را در کودک مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید:
- نمی تواند راه برود.
- نمیتواند راه رفتن پاشنه تا پنجه پا را انجام داده یا تنها روی پنجه پا راه میرود.
- نمی تواند اسباببازی چرخ دار را هل دهد.
اختلالات اجتماعی و عاطفی در کودکان
کودکان ممکن است در تعامل با بزرگسالان یا کودکان دیگر مشکل داشته باشند که به آن اختلالات رشد اجتماعی و/ یا عاطفی نامیده میشود. معمولاً این مشکلات قبل از اینکه کودک به مدرسه برود، خود را نشان میدهد.
برخی از علتهای احتمالی اختلالات اجتماعی و عاطفی شامل موارد زیر است:
- بیتوجهی نسبت به نهادینه شدن یا بیتوجهی والدین
- رفتار ناکارآمد والدین یا مشکلات دلبستگی
- اختلالات شناختی
- علل ناشناخته
علت شایع دیگر در اختلالات رشد اجتماعی و عاطفی، تحت تشخیص اختلال طیف اوتیسم (ASD) قرار میگیرد. این مشکل تحت عناوین اختلالات نافذ رشد (PDD) ، اوتیسم، آسپرگر و نامهای دیگر اشاره میشود. اختلال طیف اوتیسم شامل اختلالی است که میتواند باعث شود کودک در ارتباط با دیگران مشکل داشته باشد، رفتارهای تکرارشونده و مشکلات تکلم نیز در این کودکان وجود دارد.
برای این مشکلات درمان شناخته شدهای وجود ندارد. با این وجود، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- انواع خاصی از رفتار درمانی و درمان مهارت گرا
- داروهایی که ممکن است رفتارهای مشکلآفرین را برطرف کند.
مانند همه انواع اختلالات ، درمان زودهنگام میتواند در روند بهبود کودک تفاوت چشمگیری ایجاد کند. بسته به تشخیص پزشک، درمان ممکن است شامل بازی درمانی ، یا گامهایی جهت وابستگی بین والدین و کودک باشد.
اگر هر کدام از نشانههای زیر را در سن مشخص شده در کودک مشاهده کردید، به پزشک مراجعه نمایید. همچنین به مهارتهایی که ممکن است کودک آموخته باشد، و سپس فراموش کند توجه نمایید.
اگر هرکدام از نشانه های زیر را تا 3 ماهگی درکودک مشاده کردید، به پزشک مراجعه کنید:
- به افراد لبخند نمیزند.
- به چهرههای جدید توجه نمی کند یا که از آنها میترسد.
تا 7 ماهگی اگر علائم زیر را در کودک مشاهده کردید، با پزشک تماس بگیرید:
- از اینکه در آغوش گرفته شود، امتناع میکند.
- علاقهای به والدین یا پرستار خود نشان نمیدهد.
- از بودن در اطراف افراد دیگر لذت نمیبرد.
- شبها احساس راحتی ندارد(پس از 5 ماهگی).
- بدون اینکه او را تشویق به خندیدن کنند، لبخند نمیزند(تا 5 ماهگی).
- نمیخندد یا جیغ نمیکشد
- به بازی دالی موشه علاقهای نشان نمیدهد (تا 8 ماهگی).
تا یکسالگی ، اگر نشانههای زیر در کودک مشاهده شد ، به پزشک مراجعه کنید
- هیچ واکنشی به اشتراک صداها، لبخندها یا حالات چهره نشان نمیدهد (در 9 ماهگی).
- در برابر اشاراتی مانند دست تکان دادن، رسیدن یا اشاره واکنش نشان نمیدهد.
اختلالات رشد شناختی در کودکان
مشکلات فکر کردن، یا اختلالات شناختی ممکن است یک یا چندین علت داشته باشد:
- نقص ژنتیکی
- مشکلات پزشکی مهم قبل از تولد
- قرار گرفتن در معرض مواد مضر در محیط اطراف، مانند مواد سمی
علتهای احتمالی
علت اختلالات شناختی عبارتند از:
- محدوده گستردهای از ناتواناییهای مختلف یادگیری
- قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد سمی قبل از تولد یا پس از آن، شامل مسمومیت سرب
- نهادینهسازی یا بیتوجهی در دوران نوزادی یا اوایل کودکی
- سندرم داون یا دیگر اختلالات ژنتیکی
- اختلال طیف اوتیسم
- مشکل پزشکی جدی نوزاد
- علتهای ناشناخته
انواع درمانها برای اختلالات شناختی
مانند بیشتر انواع اختلالات رشد، درمان زودهنگام میتواند در روند بهبودی کودک تاثیر به سزایی داشته باشد. مداخله آموزشی میتواند به کودک شما کمک کند تا مهارت های شناختی خاص را ایجاد کند. مربیان و درمانگران ممکن است راه های ویژهای را به شما پیشنهاد دهند، تا با استفاده از آنها بتوانید در خانه به کودک خود کمک کنید.
نشانههای هشداردهنده از اختلالات شناختی
اگر کودک نشانههای زیر را در سنی که به آن اشاره شده داشت، به پزشک مراجعه کنید. همچنین به مهارتهایی که ممکن است کودک آموخته باشد، و سپس فراموش کند توجه نمایید.
تا 1 سالگی اگر کودک علائم زیر را داشت ، به پزشک مراجعه کنید:
- اگر اشیایی را در جلوی چشمان کودک پنهان میکنید، اما کودک به جستجوی آن نمیپردازد.
- از اشارات مختلف مانند تکان دادن دست، استفاده نمیکند
- به اشیاء یا تصاویر اشاره نمیکند
تا دو سالگی اگر نشانههای زیر را در کودک مشاهده کردید، با پزشک تماس بگیرید:
- عملکرد اشیاء معمولی مانند شانه، تلفن یا قاشق را نمی داند
- دستورات ساده را دنبال نمیکند
- کارها یا کلمات را تقلید نمیکند
به یاد داشته باشید: محدوده گستردهای از رشد طبیعی در کودکان وجود دارد. اکثر اختلالات رشد در کودکان جدی نیستند و سرانجام کودکان به مرحله کامل رشد دست مییابند. هر کودکی که اختلالات جدی داشته باشد، میتواند هنگامی که درمانهای زودهنگام را شروع میکند، پیشرفت قابل توجهی در خود ایجاد کند. اگر دراین باره سؤال یا تردیدی دارید، با پزشک کودک خود صحبت کنید.