بدن ما برای تولید هموگلوبین به آهن نیاز دارد. هموگلوبین یک پروتئین حاوی آهن در گلبول‌های قرمز خون است که موجب می‌شود گلبول‌های قرمز بتوانند اکسیژن را حمل کرده و به قسمت‌های مختلف بدن برسانند. بدون وجود آهن و هموگلوبین، بدن دیگر نمی‌تواند گلبول‌های قرمز تولید کن. بنابراین بدون وجود آهن، عضلات بافت‌ها و سلول‌های بدن کودک شما، اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند . کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند معمولا ذخیره آهن خوبی دارند و تا شش ماه اول زندگی خود به مکمل آهن نیاز ندارند. اما کودکانی که از شیر خشک استفاده می‌کنند، مکمل آهن در شیر خشک آن‌ها باید قرار داده شود. اما زمانی که کودک شما شروع به خوردن غذاهای دیگری غیر از شیر مادر یا شیر خشک می‌کند، ممکن است آهن کافی به بدن او نرسد و در معرض خطر آنمی یا کم‌خونی ناشی از فقر آهن قرار می‌گیرد.
مبود آهن می‌تواند تاثیر منفی بر روی رشد کودک داشته باشد و همچنین می‌تواند موجب بروز مشکلات زیر شود:
- مشکلات یادگیری و رفتاری
- دوری از اجتماع
- تاخیر در توانایی‌های حرکتی بدن
- ضعف عضلانی
فقر آهن همچنین در قدرت سیستم ایمنی بدن نیز تاثیر دارد و عدم مصرف کافی آهن موجب می‌شود که کودک، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به عفونت، سرماخوردگی، و آنفولانزاهای شدید باشد.
احتمالا کودک شما، حداقل برای 4ماهه اول زندگی‌اش، نیازی به مکمل آهن ندارد. بعد از این زمان، مصرف مکمل آهن به این موضوع بستگی دارد که او از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌کند و این که غذاهای غیر از شیر مصرف می‌کند یا خیر. بسیار مهم است که کودکان، آهن کافی دریافت کنند چرا که فقر آهن موجب بوز تاخیرهای جدی در روند رشد آن‌ها می‌شود و تاثیرات بلند مدت دارد. به طور کلی، جنین طی سه ماهه آخر بارداری ذخیره آهن بالایی از مادر خود دریافت می‌کند که این ذخیره تا چهار ماه پس از به دنیا آمدن کودک برای او کافی است.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره در کلینیک تخصصی اطفال امید تحت نظر دکتر ما می‌توانید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۰ و ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۱ تماس حاصل فرمایید.
آیا کودک شما به مکمل آهن نیاز دارد؟
کودکان باید آهن و ویتامین‌های مورد نیاز بدن خود را از طریق یک رژیم غذایی سالم و متعادل تامین کنند. اگر آن‌ها به اندازه کافی از غذاهای حاوی آهن می‌خورند، پس به احتمال زیاد نیازی به مکمل آهن ندارند. برخی از غذاهای غنی از آهن عبارتند از:
- گوشت قرمز از جمله گوشت گاو و گوسفند و گوشت ارگان‌های داخلی بدن (مانند جگر و ..)
- گوشت بوقلمون و مرغ
- ماهی
- غلات غنی شده، از جمله بلغور جو دوسر
- سبزیجات دارای برگ سبز تیره مانند کلم بروکلی و اسفناج
- لوبیا
- آلو
برخی از کودکان در خطر ابتلا به فقر آهن هستند و نیاز به مکمل دارند. شرایط زیر موجب می‌شود که کودک شما در معرض ابتلا به فقر آهن و کم‌خونی باشد:
- کودکان بدغذا که وعده‌های غذایی منظم و کامل ندارند.
- کودکانی که اغلب غذاهای آن‌ها از گوشت یا فرآورده‌های گوشتی نیست
- ابتلا به بیماری‌هایی که مانع از جذب آهن در بدن می‌شود مانند بیماری‌های روده کوچک و عفونت‌های مزمن
- داشتن وزن پایین در هنگام تولد، تولد زودرس
- کودکانی که مادر آن‌ها در زمان بارداری فقر آهن داشته است
- کودکانی که بیش از حد شیر گاو می‌خورند
- قرارگیری در معرض سرب
- ورزشکاران کم سن و سال که تمرین زیاد دارند
- کودکانی با سن بالاتر که با رسیدن به سن بلوغ، رشد زیاد و ناگهانی دارند
- دخترانی که به سن بلوغ رسیده و طی دوران قاعدگی، خون زیادی از دست می‌دهند.
نوزادان کاملا سالم که تا 6 الی 9 ماه کاملا از سیر مادر تغذیه می‌کنند، اغلب دارای سطح هموگلوبین و آهن کافی هستند. در یکی از مطالعات انجام شده در این زمینه، محققان به این نتیجه رسیدند که کودکانی که تا 7 ماه کاملا از شیر مادر تغذیه شده‌اند (و مکمل آهن به آن‌ها داده نشده) در سن یک‌سالگی، دارای سطح هموگلوبین بسیار بیشتری از کودکانی بوده‌اند که قبل از هفت‌ماهگی دادن غذای غیر از شیر مادر به آن‌ها آغاز شده است. محققان هیچ موردی از فقر آهن و کم‌خونی در کودکانی که تا 7 ماه از شیر مادر تغذیه می‌کرده‌اند، مشاهده نکردند و بنابراین این تحقیقات نشان می‌دهد که تغذیه تنها از شیر مادر تا سن هفت‌ماهگی احتمال ابتلا به کم‌خونی را تا حدود بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
مشورت با پزشک در مورد مکمل آهن
هرگز بدون مشورت با پزشک به کودک خود مکمل آهن ندهید. چک کردن کودک برای ابتلا به کم‌خونی باید به صورت منظم انجام شود. اما اگر علائمی در کودک خود مشاهده می‌کنید یا به هر دلیلی نگران هستید، حتما با پزشک کودک خود صحبت کنید. متخصص اطفال در ابتدا کودک شما را معاینه فیزیکی می‌کند و در مورد تمامی علائم مربوط به فقر آهن از شما سوال می‌کند، از جمله:
- مشکلات رفتاری کودک
- کم‌اشتهایی
- ضعف و بی‌حالی
- تعریق زیاد
- هوس‌های عجیب و غریب مانند خوردن خاک
- نداشتن رشد کافی و مورد انتظار
ممکن است پزشک بخواهد از کودک آزمایش خون بگیرد تا وضعیت گلبول‌های قرمز خون او را چک کند. اگر پزشک تشخیص دهد که کودک فقر آهن دارد، برای او مکمل آهن مناسبی تجویز می‌کند.
کودک شما به چه مقدار آهن نیاز دارد؟
برای نوزادان و خردسالانی که به سرعت در حال رشد هستند، مصرف آهن کافی بسیار اهمیت دارد. مقدار آهن مورد نیاز روزانه کودکان عبارت است از:
- سن یک تا سه سالگی: 7 میلی گرم در روز
- سن 4 تا 8 سالگی : 10 میلی گرم در روز
مصرف بیش از حد آهن برای بدن سمی است. کودکان زیر 14 سال نباید بیشتر از 40 میلی گرم در روز آهن مصرف کنند.
پنج نوع مکمل آهن مناسب برای کودکان
مکمل آهن مخصوص بزرگسالان دارای مقدار بسیار بیشتری آهن است و دادن آن به کودکان به هیچ وجه ایمن نیست (هر قرص آهن بزرگسالان تا 100 میلی گرم آهن دارد) مکمل آهن مخصوص برای کودکان باید جداگانه تهیه شود. این مکمل‌ها دارای اشکال و فرمول‌های مختلفی هستند. شما می‌توانید با مشورت با پزشک اطفال از یکی از انواع مکمل‌های زیر برای کودک خود استفاده کنید.
قطره‌های آهن به خوبی تاثیرگذار هستند چرا که بدن کودک آن‌ها را به خوبی جذب می‌کند. کودک دیگر مجبور نیست که قرص بخورد. بطری حاوی داروی آهن دارای یک قطره چکان است که روی آن مدرج است و به کمک آن می‌توانید دوز مورد نظر را به کودک بدهید. شما می‌توانید قطره آهن را مستقیما در دهان کودک بریزید. قطره‌های آهن می‌توانند موجب تغییر رنگ دندان کودک شوند، بنابراین بعد از دادن قطره آهن به کودک، دهان و دندان او را بشویید.
شما می‌توانید با استفاده از یک قاشق، دوز صحیحی از شربت محتوی آهن را به کودک خود بدهید. یکی از شربت‌های پرکاربرد، شربت آهن مخصوص کودکان و ویتامین ب کمپلکس با طعم موز (یا میوه‌های دیگر) است. طعم شربت‌های آهن مخصوص کودکان به گونه‌ای است که کودکان از خوردن آن اذیت نشوند و از دارو خوششان بیاید. دو قاشق شربت آهن حدودا حاوی 7 میلی گرم آهن است. البته ممکن است شربت دارای بسیاری ویتامین‌ها و املاح معدنی دیگری نیز باشد و بنابراین اگر به دنبال مکمل حاوی صرفا آهن می‌گردید، شربت گزینه مناسبی نیست.
اگر نمی‌خواهید با مشکل اندازه‌گیری شربت یا قطره روبه‌رو باشید می‌توانید از مکمل‌های جویدنی استفاده کنید. این قرص‌ها شیرین و طعم دار هستند و معمولا علاوه بر آهن دارای ویتامین‌های دیگری نیز هستند. البته باید توجه داشته باشید که میزان ویتامین موجود در این قرص‌ها در برابر آهن کمتر است. درب بطری حاوی قرص‌ها را محکم ببندید و آن را از دسترس کودک دور قرار دهید.
کودکان به پاستیل میوه‌ای بسیار علاقه دارند چرا که رنگ و طعم‌های جالبی دارد و شیرین است. دادن پاستیل حاوی مکمل آهن به کودک با توجه به دوز توصیه شده از سوی پزشک، کار مطمئنی است اما بعد از آن باید حتما پاستیل‌ها را از دسترس کودک دور کنید تا میزن بیشتری از آن مصرف نکند. پاستیل‌های محتوی آهن، بدون ژلاتین هستند و هیچ رنگ یا طعم‌دهنده مصنوعی ندارند. این پاستیل‌ها همچنین هیچ ماده لبنی، تخم مرغ، مغزی جات و گلوتن ندارد. کودکان مزه‌ی پاستیل را دوست دارند و بنابراین در مورد دور نگه داشتن آن‌ها از سترس کودکان باید بسیار بیشتر مراقب باشید.
پودر حاوی آهن را می‌توان با غذای مورد علاقه کودک مانند سوپ جو، پوره سیب یا ماست مخلوط کرد و بنابراین کودکان بدغذا در حالی که اصلا نمی‌دانند در حال خوردن دارو هستند، مکمل آهن خود را مصرف می‌کنند. برخی از پودرهای آهن بدون رنگ، طعم‌دهنده، گلوتن و سایر آلرژن‌ها هستند و برای کودکان مبتلا به آلرژی مناسب هستند. پودر به صورت بسته بندی شده هستند به طوری که شما دوز مناسب از آن را در هر وعده با غذای کودک مخلوط کنید. هر پاکت دارای 4 میلی گرم آهن است.
عوارض مکمل آهن چیست؟
مکمل‌های آهن ممکن است باعث ناراحتی معده و یبوست شوند. اگر مکمل آهن قبل از غذا و با شکم خالی مصرف شود، بهتر جذب می‌شود. اما اگر مکمل موجب ناراحتی معده کودک شما می‌شود، آن را بعد از غذا به او بدهید. مصرف بیش از حد آهن می‌تواند موجب بروز عوارض شدیدی شود بنابراین هرگز بدون مشورت با پزشک، به کودک خود مکمل آهن ندهید. علائم مصرف بیش از حد آهن عبارتند از:
- حالت تهوع شدید
- اسهال
- آبی شدن پوست و ناخن‌ها
- احساس ضعف
اوردوز آهن یکی از شرایط اورژانسی در پزشکی است. در صورت مشاهده علائم اوردوز آهن فورا با اورژانس تماس بگیرید.
به چه نکاتی باید توجه کنید؟
هنگام دادن مکمل آهن به کودک خود به این نکات توجه کنید:
- دارو را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید و اگر در هر موردی شک دارید، حتما ب پزشک تماس بگیرید.
- مطمئن شوید که مکمل آهن دور از دسترس کودکان قرار دارد و آن‌ها مکمل را با شربت یا آب‌نبات اشتباه نگیرند. مکمل را در بالاترین کابینت قرار دهید و ترجیحا آن را قفل کنید.
- مکمل آهن را در یک قوطی با دربسته بگذارید و روی آن بچسب بزنید و نام مکمل آهن را روی آن بنویسید.
- مکمل آهن را با شیر یا نوشیدنی‌های کافئین دار به کودک خود ندهید چرا که این مواد از جذب شدن آهن جلوگیری می‌کنند.
- همراه مکمل آهن به کودک خود غذای حاوی ویتامین سی بدهید (مانند توت‌فرنگی یا پرتغال). ویتامین سی به جذب آهن کمک می‌کند.
- حتما تا زمانی که پزشک توصیه کرده، مصرف مکمل آهن را ادامه دهید. ممکن است این زمان بیشتر از 6 ما باشد.
نکته اصلی
انواع مختلفی از مکمل‌های آهن برای کودکان وجود دارد، اما فراموش نکنید که کودکان شما تا پایان عمر به مصرف آهن نیاز دارند و بنابراین بهتر است کم‌کم یادبگیرند که از طریق غذاهای سالم، آهن مورد نیاز بدن خود را تامین کنند. به کودک خود غذاهای غنی از آهن بدهید. برای شروع می‌توانید غلات صبحانه‌ی غنی شده از آهن، گوشت قرمز، میوه و سبزیجات حاوی آهن به او بدهید.
سوالات متداول در مورد کمبود آهن در کودکان
فقر آهن یکی از شایع‌ترین علل ابتلا به کم‌خونی است (کم بودن هموگلوبین خون). گرفتن شرح حال کودک و بررسی سوابق پزشکی او گاهی نتایج یک آزمایش خون ساده تنها چیزی است که برای تشخیص فقر آهن در کودک مورد نیاز است. در صورتی که علت کم‌خونی کودک مشخص نباشد و یا وضعیت کم‌خونی با مصرف مکمل آهن هیچ بهبودی پیدا نکند، لازم است برخی آزمایشات تخصصی‌تر انجام شوند تا علت این موضوع مشخص شود. علائم فیزیکی و رفتاری کم‌خونی و فقر آهن معمولا تنها زمانی مشخص می‌شوند که کم‌خونی کودک، مزمن و یا میزان آن بسیار شدید باشد.
غذاهای غنی شده با آهن، بهترین راه برای پیشگیری از کم‌خونی و فقر آهن هستند و برای اغلب کودکان سالم مناسب‌اند. در صورتی که پزشک تشخیص دهد که کودک دچار کم‌خونی ناشی از فقر آهن شده است، برای او مکمل آهن تجویز می‌کند.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”
