بیماری قلبی مادرزادی نوعی اختلال قلبی در هنگام تولد است که ممکن است ارثی بوده یا در اثر عوامل محیطی ایجاد شده باشد. بیماری قلبی مادرزادی بر ساختار و عملکرد قلب نوزاد، نحوه‌ی جریان خون در قلب و از قلب به قسمت‌های دیگر بدن اثر می‌گذارد. بیماری قلبی مادرزادی انواع مختلفی دارد. در برخی موارد بیماری خفیف است و علائم بیماری باعث ایجاد مشکل جدی، شدید و تهدید کننده‌ی زندگی نمی‌شوند. در چند دهه اخیر روش‌های درمان و مراقبت از افراد مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی تا حد چشمگیری ییشرفت کرده و بنابراین تقریبا تمام نوزادان مبتلا به ناراحتی‌های قلبی زنده مانده و به سن جوانی رسیده‌اند. برخی از افراد در تمام طول زندگی به مراقب نیاز دارند و باید تحت نظر پزشک باشند. اما بسیاری دیگر با وجود شرایط شان، یک زندگی فعال و مفید خواهند داشت.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
بیماری قلبی مادرزادی رایج‌ترین اختلال مادرزادی در هنگام تولد است. والدین دارای کودکان یا نوزادان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی باید به طور منظم به متخصص اطفال مراجعه کرده و سلامت کلی کودک، از جمله مشکل قلبی او را بررسی و درمان کنند. امروزه بیماری قلبی مادرزادی در نوزادان و کودکان به راحتی تشخیص و درمان می‌شود. درمان بیماری قلبی مادرزادی به نوع و شدت اختلال موجود بستگی دارد. اکثر بیماری‌های قلبی مادرزادی با استفاده از دارو، جراحی یا وسایل مخصوصی همچون دریچه‌های مصنوعی، کاتتر یا پیس میکر (ضربان ساز) درمان شده یا بهبود می‌یابند. پیوند قلب نیز یکی از روش‌های درمان است. جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو وقت در مورد بیماری مادرزادی قلب کودکان در کلینیک تخصصی کودکان امید با شماره‌های 02188898440 و 02188898441 تماس بگیرید.[/alert]
انواع
بیماری قلبی مادرزادی انواع مختلفی دارد که به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
- مشکلات دریچه قلب. در این حالت ممکن است دریچه‌هایی که جریان خون را هدایت می‌کنند بسته شده یا چکه کنند. این مشکل باعث ایجاد اختلال در پمپ کردن صحیح خون توسط قلب می‌شود.
- مشکلات دیواره قلب. در این حالت دیواره های بین سمت چپ و سمت راست قلب و دهلیز بالا و پائین قلب به درستی رشد نکرده‌اند و در نتیجه باعث می‌شوند جریان خون به قلب برگردد یا در مکانی که نباید بماند، جمع شود. این مشکل به قلب فشار وارد می‌کند تا سخت‌تر کار کند و در نتیجه فشار خون افزایش می‌یابد.
- مشکل رگ‌های خونی. که در این حالت رگ‌ها و شریان‌های حامل خون به قلب و از قلب به اندام‌ها به درستی وظایفشان را انجام نمی‌دهند. این مشکل باعث کاهش یا انسداد جریان خون شده و منجر به ایجاد مشکلاتی مختلفی برای سلامت فرد می‌شود.
علت بیماری
بیماری قلبی مادرزادی در اثر مشکلی در مراحل اولیه‌ی تشکیل قلب به وجود می‌آید. بیماری قلبی مادرزادی معمولا جریان طبیعی خون در قلب را مختل کرده و بر تنفس اثر می‌گذارد. هرچند محققان هنوز علت قطعی عدم رشد مناسب قلب را نمی دانند اما برخی از دلایل احتمالی عبارتند از:
- ممکن است مشکل قلبی در تمام اعضای یک خانواده وجود داشته باشد.
- مصرف برخی از داروهای تجویزی خاص در دوران بارداری باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی در نوزاد می‌شود.
- عفونت ویروسی مادر در سه ماهه اول بارداری احتمال تولد نوزاد مبتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
- افزایش سطح قند خون، مانند افراد مبتلا به دیابت، بر رشد کودک تاثیر می‌گذارد.
علائم
در برخی موارد، علائم بیماری قلبی مادرزادی تا کمی بعد از تولد آشکار نمی‌شود. علائم موجود در نوزادان تازه متولد شده‌ی مبتلا به بیماری قلبی عبارتند از:
- کبودی لب‌ها، پوست، انگشتان دست‌ها و پاها
- تنگی نفس یا مشکل تنفس
- مشکل در غذا خوردن
- کمبود وزن در هنگام تولد
- درد قفسه سینه
- رشد با تاخیر
در برخی موارد دیگر، علائم بیماری قلبی مادرزادی تا سال‌ها پس از تولد آشکار نمی‌شود. زمانی که علائم ظاهر شوند عبارتند از:
- ضربان قلب نامنظم
- سرگیجه
- تنگی نفس
- ضعف
- تورم
- خستگی
تشخیص
برخی از بیماری‌های قلبی مادرزادی را می‌توان قبل از تولد با استفاده از اولتراسوند درجه دو یا اکوکاردیوگرام جنینی تشخیص داد. پس از تولد، معمولا بیماری قلبی مادرزادی اولین بار زمانی تشخیص داده می‌شود که پزشک در هنگام گوش دادن به صدای قلب متوجه یک صدای غیر طبیعی یا مومور می‌شود. پزشک با توجه به نوع مور مور ممکن است انجام آزمایش‌های دیگری همچون الکتروکاردیوگرام، کاتتریزاسیون قلبی، عکس رادیوگرافی از قفسه سینه، الکتروکاردیوگرام، ام آر آی یا دیگر آزمایش‌های تشخیصی را نیز توصیه کند.
آیا بیماری قلبی مادرزادی قابل درمان است؟
درمان بیماری قلبی مادرزادی به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. در برخی از نوزادان بیماری قلبی مادرزادی خفیف است و به خودی خود و با گذشت زمان بهبود می‌یابد. در برخی دیگر بیماری شدید است و به درمان گسترده نیاز دارد. در چنین مواردی، درمان شامل موارد زیر خواهد بود:
دارو
داروهای مختلفی برای کمک به بهبود عملکرد قلب وجود دارد. برای جلوگیری از ایجاد لخته خون یا کنترل بی نظمی ضربان قلب نیز داروهایی وجود دارد.
دستگاه‌های قلبی قابل نصب
با استفاده از برخی وسایل خاص، از جمله پیس میکر (ضربان ساز) و کاردیوورتر (دفیبریلاتورهای قابل کاشت) می‌توان از ایجاد برخی از عوارض بیماری قلبی مادرزادی جلوگیری کرد. پیس میکر به تنظیم ضربان قلب غیر طبیعی کمک کرده و کاردیوورتر – دفیبریلاتور باعث اصلاح بی نظمی مهلک ضربان قلب می‌شود.
استفاده از کاتتر
پزشک می‌تواند با استفاده از کاتتریزاسیون و بدون نیاز به جراحی و باز کردن قلب و قفسه سینه، برخی از بیماری‌های قلبی مادرزادی را بهبود بخشد. در هنگام این کار، پزشک یک لوله باریک را وارد رگ پا کرده و آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. زمانی که کاتتر در محل مناسب قرار گرفت، از ابزارهای کوچکی که به وسیله کاتتر وارد می‌شوند برای رفع مشکل استفاده می‌کند.
جراحی قلب باز
اگر استفاده از کاتتر برای بهبود بیماری قلبی مادرزادی کافی نبود، فرد به جراحی باز قلب نیاز خواهد داشت. جراح عمل باز قلب انجام می‌دهد تا حفره‌های موجود در قلب را بسته، دریچه‌های قلب را اصلاح کرده یا رگ‌های خونی را بزرگ‌تر کند.
پیوند قلب
در موارد نادر که بیماری قلبی مادرزادی آنقدر پیچیده است که قابل اصلاح و درمان نیست، پیوند قلب نیاز است. در حین پیوند قلب، قلب کودک برداشته شده و یک قلب سالم از یک اهدا کننده به جای آن پیوند زده می‌شود.
بهبودی کودکان مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی چگونه است؟
بهبودی از بیماری به نوع بیماری بستگی دارد. در بسیاری از موارد، کودکان مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی زندگی طبیعی خود را ادامه خواهند داد. در اکثر موارد، افراد مبتلا به بیماری قلبی، بیشتر در خطر عفونت قلب و دریچه‌های قلب قرار دارند. این افراد باید در هنگام انجام هرگونه جراحی یا کار بر روی دندان‌ها، آنتی بیوتیک مصرف کنند تا مانع التهاب پوشش داخلی قلب شود.
چگونه می‌توان از ایجاد بیماری قلبی مادرزادی پیشگیری کرد؟
افراد باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند برای کاهش احتمال تولد نوزاد مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی باید موارد زیر را رعایت کنند:
- اگر فردی قصد بارداری داشته باشد، باید با پزشک درمورد مصرف هرگونه داروی تجویزی یا پیشخوانی مشورت کند.
- اگر فرد به دیابت مبتلا باشد، باید قبل از بارداری، قند خون او کنترل شود. همچنین باید با پزشک در مورد روش‌های کنترل دیابت در دوران بارداری مشورت کند.
- اگر زن واکسن سرخچه نزده باشد، باید از قرارگیری در معرض بیماری خودداری کرده و با پزشک در مورد روش‌های جلوگیری از ابتلا به سرخچه صحبت کند.
- اگر شخص سابقه خانوادگی بیماری قلبی مادرزادی داشته باشد، باید با پزشک در مورد غربالگری ژنتیکی مشورت کند. ممکن است برخی از ژن‌های خاص باعث ایجاد اختلال قلبی شود.
