کم کاری تیروئید شایع‌ترین نوع اختلال تیروئید در نوزادان و کودکان است. هنگامی که غده تیروئید کم کار است و به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند تا نیازهای بدن را تأمین کند این اتفاق می‌افتد. عملکرد سالم تیروئید برای نوزادان و کودکان مهم است زیرا پیشرفت مغز و بدن آن‌ها به هورمون تیروئید متکی است. کم کاری تیروئید درمان نشده می‌تواند منجر به ناتوانی‌های فکری و اختلال رشد شود.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
بیماری کم کاری تیروئید یک بیماری نادر در نوزادان و کودکان است که چنان‌چه نسبت به تشخیص و درمان به موقع آن اقدام نشود، به تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و ذهنی کودک تبدیل خواهد شد. اطلاع از نشانه‌های این بیماری و تشخیص به موقع آن در نوزادان و کودکان کمک شایانی به سلامت ذهن و رشد جسمی کودک خواهد کرد. مشاورین و متخصصان ما در کلینیک تخصصی اطفال امید آماده پاسخگویی به کلیه‌ی سؤالات شما در زمینه کم کاری تیروئید در کودکان و نوزادان هستند. برای رزرو نوبت و یا مشاوره با متخصصین ما با شماره‌های 02188898440 و 02188898441 تماس بگیرید.
[/alert]
انواع کم کاری تیروئید در کودکان
دو نوع کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان وجود دارد، کم کاری تیروئید مادرزادی که در هنگام تولد وجود دارد و کم کاری تیروئید اکتسابی که بعد از تولد معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می‌شود.
کم کاری تیروئید مادرزادی
از هر 2000 یا 3000 نوزاد متولد شده تنها یک نفر دچار کم کاری تیروئید مادرزادی می‌شود. اکثر موارد کم کاری تیروئید مادرزادی پراکنده هستند اما حدود 10 تا 20 درصد افراد آن را به ارث می‌برند. علل این اتفاق معمولاً شامل موارد زیر هستند.
- دیس ژنزی غده (85٪ موارد)
- دیس هورمونوژنز (تولید غیرطبیعی هورمون تیروئید 10 تا 15 درصد موارد)
دیس ژنز ممکن است به دلیل اکوپسی (دوسوم موارد)، فقدان یا کمبود غده تیروئید باشد. دیس هورمونوژنز دارای انواع متعددی است که می‌تواند منجر به نقص در هر مرحله از بیوسنتز هورمون تیروئید شود. کم کاری تیروئید نوزادان و کودکان به طور معمول در کشورهای در حال توسعه خاص به دلیل کمبود ید مادرزادی است. انتقال مولکولی آنتی‌بادی‌ها، گواتروژن‌ها (به عنوان مثال آمیودارونو) یا داروهای ضد تیروئید (به عنوان مثال، پرواوراسیل و متیمازول) به ندرت باعث کم کاری تیروئید گذرا می‌شود. یکی دیگر از علل نادر، کم کاری تیروئید است که ناشی از انحرافات ساختاری در پیشرفت هیپوفیز است. بیماران معمولاً همچنین دارای اختلالات هورمون‌های دیگر هیپوفیز هستند.
کم کاری تیروئید اکتسابی
کم کاری تیروئید اکتسابی به طور معمول توسط اتوایمیون تیروئید ایجاد می‌شود و در دوران کودکی و نوجوانی رخ می‌دهد. حدود 50٪ کودکان مبتلا دارای سابقه خانوادگی بیماری‌های خود ایمنی تیروئید هستند. گاهی بعد از پرتو درمانی سر و گردن به علت سرطان‌های خاص، كل بدن برای آماده سازی برای پیوند مغز استخوان یا درنتیجه مصرف داروهای خاص (مانند داروهای ضد صرعی، لیتیوم، آمیودارون، مهارکننده‌های تیروزین كیناز) کم کاری تیروئید در کودکان و نوزادان رخ می‌دهد. کمبود ویتامین مهم‌ترین علت کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان در سراسر جهان است.
علائم و نشانه‌های کم کاری تیروئید
نشانه‌ها و علائم کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان کم سن و سال از کودکان و بزرگسالان متفاوت است. اگر کمبود ید در دوران بارداری بسیار زودهنگام باشد نوزاد ممکن است با مشکلات زیر مواجه شود:
- اختلال شدید رشد
- پف صورت
- ناتوانی ذهنی
- فلج مغزی
اکثر نوزادان دارای کم کاری تیروئید در ابتدا فقط کمی از علائم و نشانه‌ها را دارند و نوزادان مبتلا تنها از طریق غربالگری تشخیص داده می‌شوند. نشانه‌هایی که ظاهر می‌شوند ممکن است خفیف باشند و یا به آرامی توسعه یابند زیرا برخی از هورمون‌های تیروئید مادرزادی از جفت انتقال می‌یابد. با این حال پس از اینکه هورمون تیروئیدی مادرزادی متابولیزه می‌شود اگر علت اصلی کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان همچنان ادامه پیدا کند و علت کم کاری تیروئیدی تشخیص داده نشود یا درمان نشود معمولاً به رشد سیستم عصبی مرکزی به صورت خفیف یا شدید آسیب میزند و ممکن است با موارد زیر همراه باشد.
- قدرت کم عضلات
- افت حسگر عصبی شنوایی
- هیپربیلیوبینمی طولانی مدت
- فتق ناف
- اختلال تنفسی
- ماکروگلاسیا
- بزرگ شدن سر
- بی‌اشتهایی
- تغییر صدا
تأخیر در تشخيص و درمان کم کاری تيروئيد شديد ندرتاً منجر به ناتواني ذهنی و کوتاهی قد نیز می‌شود.
تشخیص
برای تشخیص بیماری تیروئید در کودکان و نوزادان روش‌های مختلفی وجود دارد که عبارت‌اند از:
غربالگری نوزادان
با غربالگری نوزادان قبل از ظهور علائم کم کاری تیروئید تشخیص داده می‌شود. اگر نتیجه غربالگری مثبت باشد تائید نتیجه با آزمایش‌های عملکرد تیروئید ضروری است.
تست عملکرد تیروئید
تست عملکرد تیروئید شامل اندازه‌گیری تیروکسین آزاد (T Free) سرم و هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) است. این آزمایش‌ها در کودکان و نوجوانان بزرگ‌تر هم که مشکوک به کم‌کاری تیروئید هستند انجام می‌شود. در این بیماران اندازه‌گیری عملکرد تیروئید نسبت به کل (T Free) در این بیماران است زیرا سطح پروتئین‌های اتصال‌دهنده تیروئید (گلوبولین اتصال دهنده تیروئید، ترانس تیتریتین و آلبومین) بر کل (T Free) تأثیر می‌گذارد. تری یدوتیرونین (T3) و سطح معکوس T3 به ندرت در تشخیص کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان مفید هستند و در اکثر بیماران نباید انجام شود.
اولتروسونوگرافی تیروئید
وقتی کم کاری تیروئید مادرزادی تشخیص داده می‌شود، اولتراسونوگرافی می‌تواند برای اندازه‌گیری اندازه و محل غده تیروئید انجام شود و به این ترتیب باعث تشخیص اختلال ساختاری (نظیر دیس ژنز تیروئید) از دیس هورمونوژنز و ناهنجاری‌های گذرا می‌شود. در کودکان و نوجوانان بزرگ‌تر با کم کاری تیروئید تی اس اچ (TSH) و تی فور (T4)، تیروئید پراکسیداز و تیروئروگلوبولین باید برای اندازه‌گیری تیروئید خود ایمنی اندازه‌گیری شوند. اولتراسونوگرافی تیروئید برای تشخیص تیروئید اتوایمیون ضروری نیست و باید برای کودکان مبتلابه عدم تقارن غده تیروئید یا برآمدگی‌های تیروئیدی واضح استفاده شود.
درمان
جایگزینی هورمون تیروئید
اکثر موارد کم کاری تیروئید مادرزادی نیاز به جایگزینی هورمون تیروئیدی مادام‌العمر دارند. با این حال، اگر سطح اولیه تی اس اچ (TSH) کمتر از 40 است، زمینه بنیانی ایجاد نشده است و تصور می‌شود که این بیماری، بر اساس عدم افزایش دوز از زمان ابتلا به این بیماری، گذرا باشد. پزشکان سعی می‌کنند درمان کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان را پس از 3 سالگی متوقف کنند. اگر زمانی که درمان متوقف می‌شود (معمولاً حدود 6 هفته وقفه می‌افتد) سطح تی اس اچ (TSH) بالا رود و تی فور (T4) یا تی فور آزاد پایین بیاید کم‌کاری تیروئید مادرزادی دائمی تائید می‌شود و درمان باید دوباره شروع شود. کمبود گلوبولین وابسته به تیروکسین، که توسط غربالگری تشخیص داده شده است و به طور عمده بر روی اندازه‌گیری کل تی فور (T4) سرم متکی است، نیازی به درمان ندارد زیرا نوزادان آسیب دیده دارای سطح طبیعی T4 ،TSH و یوتیروئید هستند. كودكان بزرگ‌تر كه دچار كاهش معنی‌داری در سطح TSH و سطح نرمال T4 يا T4 آزاد هستند، به نظر می‌رسند كه کم کاری تيروئيد غیرقابل تشخیص با آزمایش‌های بالینی هستند. چنین بچه‌هایی نیاز به جایگزینی تیروئید ندارند، مگر اینکه علائم کم کاری تیروئید یا گواتر یا سطح تی اس اچ (TSH) را افزایش دهند.
رژیم‌های درمانی برای کم کاری تیروئید در کودکان
در کم کاری تیروئید مادرزادی درمان لوتیروکسین 10 تا 15 میکروگرم در هر کیلوگرم باید بلافاصله یک بار در روز شروع شود و از نزدیک تحت نظارت قرار گیرد. این دوز در نظر گرفته شده باید به سرعت در عرض 2 هفته سطح سرم T4 را به نیمه بالایی از حد نرمال افزایش دهد و در عرض 4 هفته TSH را کاهش دهد. در کم کاری تیروئید اکتسابی دوز اولیه شروع لوتیروکسین بر اساس اندازه بدن، سن و وزن به‌صورت زیر است:
- برای سنین 1 تا 3 سال: 4 تا 6 میکروگرم در هر کیلوگرم یک بار در روز
- برای سنین 3 تا 10 سال: 3 تا 5 میکروگرم در هر کیلوگرم یک بار در روز
- برای سنین 10 تا 16 سال: 2 تا 4 میکروگرم در هر کیلوگرم یک بار در روز
- برای سنین بالای 17 سال: 1.6 میکروگرم در هر کیلوگرم یک بار در روز
برای هر دو نوع کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان، دوز تعیین شده بر اساس سن برای حفظ سطح T4 و TSH در حد نرمال تعیین می‌شود. جایگزینی تیروئید فقط باید به‌صورت قرص باشد که قابل خرد شدن باشد و برای نوزادان خمیر شود و نباید به‌طور هم‌زمان با فرمول سویا یا مکمل‌های آهن یا کلسیم مصرف شود زیرا می‌تواند جذب هورمون تیروئید را کاهش دهد.
