هیپوترمی یا سرد شدن بدن به وضعیتی گفته میشود که دمای بدن (دمای هسته یا دمای داخلی بدن) به کمتر از 35 درجه سانتی گراد برسد. معمولا هیپوترمی زمانی رخ میدهد که تنظیم دمای بدن تحت تاثیر شرایط محیطی و سرد به هم میریزد. در اصطلاح پزشکی و عامیانه هم، اساسا دو نوع دسته بندی برای این بیماری وجود دارد؛ هیپوترمی ناگهانی و هیپوترمی تعمدی.هیپوترمی ناگهانی، معمولا بر اثر قرار گرفتن در معرض سرما روی میدهد که باعث افت شدید دمای بدن میشود.هیپوترمی تعمدی، پایین آوردن دمای بدن به صورت کنترل شده است که به عنوان بخشی از فرایندی پزشکی صورت میگیرد.
هیپوترمی افت شدید و خطرناک دمای بدن است که معمولا بر اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض محیطی سرد روی میدهد. با آمدن ماه های زمستان احتمال قرار گرفتن در هوای سرد افزایش مییابد. اما اگر در کوه نوردی در فصل بهار و یا بر اثر واژگون شدن قایق تابستانی تان، در معرض دمای پایین قرار بگیرید، باز هم احتمال بروز هیپوترمی وجود خواهد داشت.کودکان مبتلا به هیپوترمی ممکن است سالم به نظر برسند اما پوستشان سرد خواهد بود. همچنین ممکن است بی حال و ساکت باشند و از غذا خوردن امتناع ورزند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره در کلینیک تخصصی امید تحت نظر دکتر متخصص اطفال با شماره ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۰ و ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۱ تماس حاصل فرمایید.
عوامل ایجاد هیپوترمی چه چیزهایی هستند؟
دلایل احتمالی بروز هیپوترمی شامل موارد زیر میشوند:
وقتی که تعادل بین میزان تولید گرما در بدن و میزان گرمایی که بدن از دست میدهد به هم بریزد، و برای مدتی طولانی نسبت گرمایی که بدن از دست میدهد بیشتر باشد یعنی بدن طولانی مدت گرما از دست بدهد.، ممکن است هیپوترمی ایجاد شود. هیپوترمی ناگهانی معمولا زمانی رخ میدهد که بدون لباس گرم و مناسب وارد محیط و هوای سرد شوید. کوهنوردان در قله اورست با پوشیدن لباسهایی مخصوص و ساخته شده با فناوری بالا که برای چنین موقعیتهای بادخیز و یخبندانی طراحی شدهاند، مانع ابتلا به هیپوترمی میشوند.البته در محیطهای ملایمتر هم ممکن است هیپوترمی ایجاد شود که این مساله به سن شخص، وزن بدن، چربی، سلامتی عمومی بدن و مدت زمان قرار داشتن در معرض هوای سرد بستگی دارد. نوزادان و کودکانی هم که در اتاقهای سرد میخوابند در معرض ابتلا به هیپوترمی نوزادان هستند.
بودن در معرض سرما چگونه باعث ایجاد هیپوترمی میشود؟
هنگامی که در محیطی سرد باشید، بیشتر گرمای از دست رفته بدن تقریبا تا 90% از طریق پوست و مابقی آن هم از طریق بازدم از دست میرود. از دست رفتن گرما از طریق پوست اساسا از طریق تشعشع صورت میگیرد و با قرار گرفتن پوست در برابر باد و رطوبت سرعت آن افزایش مییابد. اگر فرد درون آب سرد قرار بگیرد، به نسبت بودن در هوای سرد با دمایی مشابه، سرعت از دست رفتن گرمای بدن 25 برابر بیشتر خواهد بود. هیپوتالاموس، مرکز کنترل دما در مغز، سعی میکند با انجام فرایندهایی که باعث گرم شدن بدن میشود، دمای بدن را بالا ببرد. هنگام قرار گرفتن در محیط سرد، لرزش اندامها واکنش ایمنی بدن است تا از طریق فعالیت ماهیچهها گرما ایجاد شود. در واکنش دیگری برای حفظ دمای بدن، رگهای خونی به صورت موقت باریک میشوند که به آن انقباض عروق میگویند.در حالت طبیعی، بیشترین گرمای بدن بر اثر فعالیت قلب و کبد تولید میشود. اما وقتی که دمای مرکزی بدن پایین میآید، این اندامها گرمای کمتری تولید میکنند، در واقع برای حفظ دمای بدن و محافظت از مغز وارد خوابی موقت میشوند. پایین آمدن دمای بدن، می تواند میزان فعالیت مغز، تنفس و ضربان قلب را کاهش دهد.ممکن است گیجی و خستگی ایجاد شود و همچنین باعث شود فرد نتواند درک درستی از محیط اطرافش داشته باشد و تصمیم درستی برای نجات خود بگیرد.
بیماریهای مشخصی همچون دیابت و مشکلات تیروئید، مصرف برخی داروها، ترومای شدید یا مصرف مخدرات و الکل همگی خطر ابتلا به هیپوترمی را افزایش میدهند.
علائم هیپوترمی در کودکان و نوزادان چه چیزهایی هستند؟
نوزادان و کودکان بیشتر در معرض ابتلا به هیپوترمی قرار دارند، چون که سطح پوستی بزرگتری نسبت به وزنشان دارند، بنابراین به نسبت افراد بالغ یا کودکان در سنین بالاتر، سریعتر دمای بدنشان را از دست میدهند. پزشکان برای دستهبندی میزان شدت هیپوترمی نوزادان، درجه دماهایی با اختلاف کمی ارائه میدهند:
- هیپوترمی ملایم: 36 تا 36.4 درجه سانتی گراد
- هیپوترمی متوسط: 32 تا 35.9 درجه ستانی گراد
- هیپوترمی شدید: کمتر از 32 درجه سانتی گراد
ممکن است برخی محققان این درجهها را کمی متفاوت تعیین کرده باشند، اما این درجهبندی میتواند به عنوان راهنمایی در ارزیابی میزان شدت هیپوترمی نوزادان و کودکان خردسال استفاده شود.از آنجا که نوزادان و خردسالان در مورد مشکلشان نمیتوانند با بزرگترها صحبت کنند؛ والدین، پرستاران و پزشکان به دیگر نشانهها و علائم هیپوترمی توجه میکنند که شامل موارد زیر هستند:
- دمای زیربغل یا مقعد، پایینتر از 36.4 درجه سانتی گراد باشد
- گریههای ضعیف
- نوزاد بیحال و سست باشد
- پوست سرد و قرمز باشد
- احساس سرد بودن در ناحیه شکم و انتهای اندامها
- کم غذا خوردن
- هیپوگلیسیمی (قند خون پایین)
- هیپوکسی (پایین بودن سطح اکسیژن خون) یا آپنه (توقف موقت تنفس)
- آریتمی قلبی (غیر طبیعی بودن ریتم قلب)
برخی نوزادان و کودکان ممکن است هیپوترمی مزمن داشته باشند و علائم زیر را از خود نشان دهند:
- کاهش وزن
- عدم افزایش وزن
- مشکل در روند رشد
کودکان و نوجوانان که قادر به گفتگو هستند، علائمی مشابه علائم بیان شده برای بزرگسالان دارند، اما گاهی ممکن است علائمی مرکب از نشانههای مربوط به خردسالان و بزرگسالان را با هم داشته باشند.
ممکن است کسی در خانه دچار هیپوترمی شود؟
بله، ممکن است شخصی در خانه یا محیط بسته هم مبتلا به هیپوترمی شود، البته در این حالت علائم به آرامی پیشرفت میکنند و برای خانواده، دوستان و حتی پرستاران هم محسوس نخواهد بود مگر اینکه دمای مرکزی بدن را اندازهگیری کنند.افرادی که در معرض خطر هیپوترمی در خانه قرار دارند، معمولا افراد مسن یا کودکانی هستند که در خانهای سرد و فاقد سیستم گرمایشی مناسب زندگی میکنند و یا در خانهای زندگی میکنند بیش از حد در معرض باد باشد.
چه وقت لازم است که برای هیپوترمی به پزشک مراجعه شود؟
هر کسی که در معرض خطر ابتلا به هیپوترمی باشد، به محیطی با آب و هوای سرد رفته باشد و هر یک از علائم هیپوترمی در او دیده شود، میبایست به اورژانس رفته و معاینه شود. افرادی که پس از حضور در محیطی سرد، لرزش شدید، بی حسی، گیجی و دستپاچگی و/ یا فراموشی را از خود نشان دهند، لازم است که سریعا معاینه شوند.
هیپوترمی چگونه تشخیص داده میشود؟
در بسیاری از افراد، هیپوترمی از طریق سابقه بیمار و تست فیزیکی تشخیص داده میشود؛ به ویژه بررسی دمای مرکزی بدن بیمار اهمیت ویژهای دارد. همان طور که قبلا ذکر شد، دمای پایینتر از 35 درجه سانتی گراد برای افراد بالغ، هیپوترمی محسوب میشود (برای نوزادان دمای پایینتر از 36.4 سانتی گراد).بسیاری از کسانی که مبتلا به هیپوترمی هستند، شرایط آنها اورژانسی در نظر گرفته میشود، بنابراین روند تشخیص و درمان همزمان باید آغاز شود. برخی بیماران ممکن است دچار برادی کاردی (کاهش ضربان قلب) شوند و نشانههایی غیر طبیعی در نوار قلب شان مشاهده شود.
روش معالجه هیپوترمی چیست؟
در برخی موارد، معالجه از همان ابتدا و در محل آغاز میشود که با مراقبت از بیمار و جلوگیری از ایجاد فیبریلاسیون بطنی یا هر گونه آریتمی قلبی همراه است که احتمال دارند در بیماران هیپوترمی بروز کنند. بیمار را به مکانی گرم منتقل کنید، لباسهای خیس بیمار را عوض کرده و او را با حوله یا پتو بپوشانید. همزمان هشیار باشید که ممکن است بیمار مشکلات دیگری همچون تروما، اختلالات تنفسی و/یا قلبی نیز داشته باشد که این مشکلات هم نیاز به بررسی و توجه فوری دارند.قبل از رسیدن به بیمارستان با استفاده از کیسه گرما یا بطری آب گرم و قرار دادن آن زیر بغل، روی کشاله ران و روی شکم، میتوانید شروع به گرمابخشی خارجی کنید. مطمئن شوید که کیسه آب گرم آن قدر داغ نباشد که باعث سوختگی در پوست شود (حدود 41 سانتی گراد مناسب است).دمای مرکزی بدن میبایست با استفاده از دماسنجی مقعدی، مثانهای یا دهانی اندازهگیری شود. از دماسنج گوشی یا پوستی استفاده نکنید. قبلا آریتمی قلب ناشی از هیپوترمی با برتیلیوم معالجه میشدند، اما این دارو دیگر در دسترس نیست چون امروزه دیگر تولید نمیشود.پس از شروع فرایند گرمابخشی با استفاده از لباس و حوله خشک، توصیه میشود که از اکسیژن گرم و تزریق وریدی سرم سالین گرم (با دمای 45 سانتی گراد) هم استفاده شود. در موارد وخیم هیپوترمی، برخی پزشکان توصیه میکنند که مایعی گرم به داخل مثانه بیمار هدایت شود. لاواژ قفسه سینه (گرم کردن ناحیه قفسه سینه با آب گرم) همراه با تزریق سرم سالین ایزوتونیک (از قبل تا 41 سانتی گراد گرم شده باشد) هم استفاده میشود.بیماران با هیپوترمی ملایم تا متوسط (35 تا 32.16 درجه سانتی گراد) بدون هیچ مشکل یا آسیب دیگری، برای گرم شدن نیاز کمتری به روشهای جدی دارند. بیمارانی که با گرم شدن تدریجی در اتاقی خشک و گرم همراه با حوله و پتو، دمای بدنشان به حالت طبیعی برمیگردد، معمولا نیازی به مراجعه به بیمارستان نخواهند داشت. البته افراد مبتلا به هیپوترمی حاد لازم است که حتما در بیمارستان معاینه شوند.معالجه به موقع باعث میشود بدن به دمای طبیعی خود بازگردد. در دمای طبیعی، علائم هیپوترمی کم کم ناپدید میشوند. نهایتا، چیزی هست که همیشه در مراکز اورژانس در مورد هیپوترمی گفته: “بیمار هیپوترمی زنده است مگر اینکه گرم و مرده باشد”.
درمانهای خانگی برای هیپوترمی
بهترین درمان خانگی برای هیپوترمی رعایت مسائلی است که باعث ایجاد هیپوترمی میشوند همچون نپوشیدن لباس مناسب در هوای سرد.اگر کسی را دیدید که احتمالا از هیپوترمی رنج میبرد، اولین اقدام این است که تنفس و ضربان قلبش را چک کرده و اگر لازم بود شروع به اقدامات مربوط به احیای قلبی ریوی کنید. اگر امکان داشت درخواست کمک کنید. در مرحله همانطور که قبلا ذکر شد، شروع به گرم کردن فرد کنید. اگر نشانههای هیپوترمی در شخص مورد نظر به سمت هیپوترمی حاد پیش رفت، در سریعترین زمان ممکن میبایست او را برای معاینه به نزد پزشک متخصص برسانید.
برای جلوگیری از هیپوترمی چه مواردی را باید رعایت کرد؟
پیشگیری از هیپوترمی امکان پذیر است.
- قبل از قرار گرفتن در آب و هوای سرد، مطمئن شوید که در وضعیت جسمانی خوبی هستید و لباس و تغذیه مناسب با خود داشته باشید.
- اگر در هوای سرد به کوه نوردی میروید و یا چادر میزنید، با یک همراه سفر کنید و به اطرافیانتان اطلاع دهید که به کجا میروید.
- پوشیدن چند لایه لباس نسبتا گشاد که خشک باقی میمانند بهترین پوشش برای مسافرت در هوای سرد است. توجه داشته باشید که باد و باران به طور چشمگیری میزان از دست رفتن گرمای بدن را افزایش میدهند، پس اگر در چنین شرایطی قرار گرفتید لازم است که خودتان را گرم و خشک نگاه دارید.
- افرادی که احتمال ابتلا به هیپوترمی در آنها بیشتر است (همچون افراد مسن و خردسالان) در زمستان، در خانه به ویژه هنگام خواب میبایست در دمای حدود 21.1 سانتی گراد بمانند.
پیش آگاهیهای هیپوترمی کدام هستند؟
اگر فردی با هیپوترمی ملایم، سریع مورد درمان قرار گیرد، نیازی به بستری شدن نیست و مشکلی برایش پیش نمیآید؛ در این موارد معمولا پیش آگاهی بسیار خوب است. ولی در برخی بیماران ممکن است از آسیبهای جدی ناشی از یخ زدگی رنج ببرند. افراد دیگری هم ممکن است در آینده مستعد ابتلا به هیپوترمی شوند. کسانی که دچار مشکلات دیگری هم هستند (اعتیاد به الکل، مشکلات روانی، کهولت سن یا بی خانمان بودن) پیش آگهی بسیار بدی دارند. میزان مرگ و میر آنها ممکن است به 40% برسد.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”