خیس کردن رختخواب که به آن شب‌ادراری نیز گفته می‌شود بدان معنا است که کودک به طور تصادفی در هنگام شب و در خواب ادرار می‌کند. شب‌ادراری کودکان نوپا و خردسالان امری عادی است و مشکل یا بیماری محسوب نمی‌شود مگر زمانی که کودک به مدرسه ابتدایی می‌رود یا کودکی که در هنگام روز خشک است و در هنگام شب دچار شب‌ادراری می‌شود.
در 5 سالگی حدود 80 تا 85 درصد از کودکان در هنگام شب در رختخواب ادرار نمی‌کنند. پس از سن 5 سالگی، تعداد کودکانی که شب‌ادراری دارند حتی بدون درمان سالانه 15 درصد کاهش می‌یابد. شب‌ادراری فقط در 1 درصد از کودکان تا سن 15 سالگی ادامه می‌یابد.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
برای درمان شب‌ادراری کودک می‌توان با مراجعه به پزشک متخصص اطفال برای انجام معاینات جسمی و انجام آزمایش‌های پزشکی (انگل، کلیه، اسفنکترها، مثانه، اوره) علت شب‌ادراری را ریشه‌یابی کرد و در صورت نیاز درمان دارویی را زیر نظر پزشک متخصص شروع کرد. البته باید مهارت کنترل ادرار را نیز به کودک آموزش داد چون با قطع دارو شب‌ادراری مجدداً عود می‌کند. در صورت نیاز به هر گونه مشاوره در زمینه شب‌ادراری کودک با متخصصین ما در کلینیک اطفال امید تماس بگیرید. متخصصان ما آماده پاسخگویی به سؤالات شما در این زمینه هستند. به منظور رزرو نوبت با شماره‌های 02188898440 و 02188898441 تماس بگیرید.
[/alert]
انواع
در برخی موارد پزشکان برای کمک به تشخیص و درمان راحت‌تر، شب‌ادراری‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنند، شب‌ادراری‌های اولیه و شب‌ادراری ثانویه. در شب‌ادراری اولیه، کودک هر گز به طور دائم شب‌ها در رختخواب ادرار نمی‌کند. کودکان در شب‌ادراری ثانویه حداقل به مدت 3 تا 6 ماه (یا مطابق نظر برخی کارشناسان تا یک سال) شب‌ادراری نداشته و دوباره پس از این مدت شب‌ادراری آنها شروع می‌شود. توجه به این نکته از اهمیت زیادی برخوردار است که کودکان در هیچ یک از این موارد به طور عمدی شب در رختخواب ادرار نمی‌کنند.
علل
شایع‌ترین انواع شب‌ادراری بر اساس نظر پزشکان به دلایل مختلفی مانند مشکلات رشد، بیماری‌های ژنتیکی و عوامل هورمونی ایجاد می‌شوند.
عوامل مرتبط با رشد
کودکان مبتلا به شب‌ادراری ممکن است قادر به تخلیه کامل مثانه خود نباشند یا ممکن است کنترل کافی بر عضلات اسفنکتر مثانه (عضلاتی که وظیفه کنترل مثانه را به عهده دارند) نداشته باشند و به همین دلیل در هنگام شب دچار شب‌ادراری می‌شوند. در برخی آر کودکان، قسمت‌هایی از مغز که کنترل تحریک را به عهده دارند ممکن است آسیب دیده باشند و باعث شوند که مثانه کودک در هنگام خواب بیش از هنگام بیداری پر شود.
عوامل ژنتیکی (وراثتی)
اگر هر دوی والدین کودک در هنگام کودکی شب‌ادراری داشتند، 75 درصد احتمال دارد که کودکان آنها نیز به این مشکل دچار شوند. اگر فقط یکی از والدین در هنگام کودکی شب‌ادراری داشته است، احتمال این که کودکان وی نیز به این مشکل دچار شوند به کمتر از 50 درصد کاهش می‌یابد. اگر هیچ یک از والدین در کودکی شب‌ادراری نداشته‌اند، احتمال این که کودکان آنها دچار شب‌ادراری شوند به یک‌هفتم تقلیل می‌یابد.
اخیراً تحقیقاتی انجام شده است که نشان می‌دهد دو ژن در شب‌ادراری کودکان تأثیر دارند که یکی در کروموزوم 12 و دیگری در کروموزوم 13 قرار دارد. تحقیقات برای مشخص شدن این موضوع هنوز ادامه دارد.
عوامل هورمونی
هورمون‌های بدن در شرایط عادی، تولید ادرار به وسیله کلیه‌ها را در هنگام خواب کاهش می‌دهند (هورمون ضد ادرار) و باعث می‌شود که مثانه با سرعت کمتری پر شود. در برخی کودکان که شب‌ادراری دارند، ترشح هورمون ضد ادرار در هنگام شب اتفاق نمی‌افتد.
بنابراین مقدار ادرار مانند زمان‌های بیداری خواهد بود و مثانه با همان سرعتی که در هنگام روز پر می‌شد در هنگام شب نیز پر می‌شود.
عوامل دیگر
مثانه برخی از کودکان مبتلا به شب‌ادراری ممکن است کوچک‌تر از سایر کودکان باشد.
با این که تأثیر این عوامل در هر کودکی متفاوت است، نتیجه مشابه شب‌ادراری است. در برخی موارد، شب‌ادراری اولیه به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مانند اختلالات فیزیکی در مجرای ادرار، مشکلات مغز و اعصاب مرتبط با عصب‌های ستون فقرات یا مغز یا عفونت‌های مجرای ادراری ایجاد می‌شود.
علائم
در بیشتر کودکان مبتلا به شب‌ادراری تمام جیزی که والدین می‌بینند لباس‌های خواب خیس و رختخواب خیس است. در موارد نادر که شب‌ادراری به دلیل ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند عفونت مجرای ادرار یا دیابت ایجاد می‌شود با علائم دیگری نیز همراه است. بررسی علائم در کودکان بزرگ‌تر که اخیراً دچار شب‌ادراری شده‌اند از اهمیت زیادی برخوردار است:
عفونت مجرای ادرار
اگر شب‌ادراری کودک به دلیل ابتلا به عفونت مجاری ادرار باشد ممکن است دفعات دفع ادرار او در هنگام شب و روز بیش از حد معمول باشد. ممکن است کودک در هنگام ادرار کردن دچار ناراحتی، سوزش و درد شده و ادرار او کف‌آلود و ابری شده یا بسیار بدبو باشد. علائم دیگر ممکن است شامل تب، لرز و درد در کمر و شکم باشد.
دیابت
از بین 400 تا 600 کودک کوچک‌تر از 16 سال یک نفر به این بیماری مبتلا است که در بسیاری از موارد در سن 5 تا 7 سالگی یا در دوران بلوغ شروع می‌شود.
علائم شایع این بیماری شامل نیاز به دفع مکرر ادرار، تشنگی مفرط، خستگی مزمن، بی‌تحرکی و کاهش وزن حتی در کودکانی که اشتهای آنها طبیعی بوده و زیاد غذا می‌خورند می‌باشد.
تشخیص
پزشک در مورد سوابق شب‌ادراری در اعضای خانواده شما سؤالاتی می‌پرسد. اگر یک یا هر دوی والدین در هنگام کودکی شب‌ادراری داشته‌اند، به شکم، ناحیه تناسلی قسمت پایین ستون فقرات او توجه ویژه داشته و تغییرات فیزیکی در آنها را مورد بررسی قرار دهید. پزشک دستور انجام برخی آزمایش‌ها مانند آزمایش ادرار را برای بررسی عفونت در مجرای ادرار یا ابتلا به دیابت می‌دهد. در بیشتر موارد، پزشک بر اساس سن کودک، سابقه شب‌ادراری و وجود علائم دیگر و همچنین بر اساس نتایج معاینات فیزیکی و آزمایش ادرار اقدامات تشخیصی را انجام می‌دهد.
اگر کودک علائم عفونت در مجرای ادرار، دیابت یا بیماری‌های دیگر را دارد، آزمایش‌های دیگری نیز باید انجام شود. کودکان مبتلا به شب‌ادراری اولیه معمولاً نیازی به عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس یا آزمایش‌های دیگر برای اندازه‌گیری سایز و شکل مثانه نداشته باشند.
اقدامات درمانی
در مواردی که شب‌ادراری به دلیل بیماری اتفاق می‌افتد، روش‌های درمانی به تشخیص علت بستگی دارد.
اگر کودک بیماری خاصی ندارد که به دلیل آن شب‌ادراری داشته باشد اما همیشه به این مشکل مبتلا بوده است روش‌های مختلف درمانی برای آن وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
درمان‌های انگیزشی
پزشک ممکن است به شما پیشنهاد بدهد که از سیستم جایزه دادن برای ایجاد انگیزه در کودک برای توقف شب‌ادراری استفاده کنید. در این روش معمولاً از یک نمودار رنگی برای پیگیری رفتار کودک استفاده می‌شود که در آن برای هر شب یک ستاره طلایی در نظر گرفته می‌شود. زمانی که جدول تکمیل شد، شما می‌توانید یک هدف برای کودک قرار دهید. بسیاری از پزشکان به مدت 3 تا 6 ماه از روش‌های انگیزشی استفاده کرده و سپس اقدامات دیگر درمانی را شروع می‌کنند.
رفتار درمانی
ممکن است پزشک، رفتار درمانی را پس از 8 سالگی کودک مبتلا به شب‌ادراری شروع کند. در این روش از یک هشدار صوتی یا لرزشی برای بیدار کردن کودک مبتلا به شب‌ادراری استفاده می‌شود. در برخی موارد، رفتار درمانی همراه با درمان‌های انگیزشی استفاده می‌شود تا رفتار کودک با کمک جایزه‌هایی که در شب‌هایی که رختخواب خود را خیس نمی‌کند اصلاح و تقویت شود.
تمرینات آموزش مثانه
آموزش نگهداشتن و کنترل مثانه در تعداد کمی از کودکان جواب می‌دهد. در این روش، کودک ترغیب می‌شود که ادرار خود را به مدت طولانی‌تری در هنگام روز نگه دارد.
داروها
داروهای مختلفی برای درمان شب‌ادراری اولیه وجود دارد که البته به ندرت در مراحل اولیه از آنها استفاده می‌شود.
یکی از مطمئن‌ترین و متداول‌ترین داروهای مورد استفاده برای درمان شب‌ادراری استات دسموپرسین است که یک داروی مصنوعی است که مشابه هورمون ضد ادرار در بدن عمل می‌کند. درمان اولیه معمولاً 3 تا 6 ماه طول می‌کشد.
اگر استفاده از دسموپرسین در درمان شب اداری کودک موفقیت‌آمیز بود، میزان مصرف آن به تدریج کاهش یافته و در نهایت متوقف می‌شود. معمولاً پس از قطع مصرف این دارو، شب‌ادراری کودک دوباره شروع می‌شود. برخی از کودکان مانند آنهایی که در تابستان در کمپ هستند یا شب با دوستان خود بیرون از خانه می‌خوابند در صورت لزوم برای توقف شب‌ادراری، مصرف این دارو را ادامه می‌دهند.
پیشگیری
برای کمک به کودک برای برطرف کردن شب‌ادراری می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
• برای شب‌های خشک جایزه تعیین کنید. هرگز کودک را تنبیه نکنید و موجب خجالت‌زدگی او نشوید
• به کودک یادآوری کنید که قبل از رفتن به رختخواب ادرار کند. اگر وی در آن زمان نیازی به دفع ادرار نداشت به او بگویید که تلاش کند.
• مصرف مایعات و غذاهایی که پس از گرم شدن تبدیل به مایع می‌شوند مانند بستی و ژله را از دو ساعت قبل از رفتن به رختخواب محدود کنید.
• به جای پوشک یا شلوار پلاستیکی از لباس زیر استفاده کنید. پوشیدن شلوار بزرگسالان به کودک یادآوری می‌کند که باید خشک بماند.
• سعی کنید یک مرتبه در شب کودک را برای رفتن به توالت بیدار کنید. یک ساعت زنگ‌دار را در نزدیک رختخواب کودک کوک کنید.
• برای این که بتوانید رختخواب کودک را راحت‌تر تمیز کنید از یک پوشش پلاستیکی یا پلاستیک بزرگ در زیر ملحفه او استفاده کنید.
