بیشتر کودکان و نوجوانان حداقل یک‌بار در سال سردرد می‌گیرند. این سردردها با سردردهایی که در بزرگسالان رخ می‌دهند متفاوت هستند، درنتیجه والدین و متخصصین بهداشتی نمی‌تواند علت اصلی آن را تشخیص دهند.
زمان سردرد و ازجمله سردردهای میگرنی در کودکان بسیار کوتاه‌تر است. سردرد در آنها به‌طور ناگهانی شروع شده و کودک سریعاً بی‌حوصله و رنگ‌پریده شده و اغلب احساس ناخوشی کرده و استفراغ می‌کند.
کودکان همچنین خیلی سریع بهبود پیدا می‌کنند. ممکن سردرد است پس از یک ساعت و نیم قطع شده و کودک احساس بهبودی کند و به بازی و سرگرمی خود ادامه دهد.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
سردرد فقط مختص بزرگسالان نیست. از هر 5 نفر کودک و نوجوان در سنین تحصیلی، احتمال ابتلای 1 نفر به سردرد وجود دارد. متداول‌ترین نوع سردرد در کودکان سردردهای تنشی است. ولی در حدود 5 درصد کودکان با سردردهای میگرنی دست و پنجه نرم می‌کنند و این مسئله حتی در بچه‌های چهار ساله نیز دیده شده است.
ممکن است شما نگران این باشید که سردرد کودک شما می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خطرناک مانند تومور مغزی باشد. ولی این مسئله در مورد بیشتر سردردهای کودکان نادرست است. برای از بین رفتن نگرانی، نشانه‌های کودک را بررسی کرده و با پزشک مشورت کنید. درنتیجه می‌توانید او را درمان کرده و راهی برای بهبود او پیدا کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشورت با متخصصان در کلینیک تخصصی کودکان امید تحت نظر دکتر ما می‌توانید شماره‌های 02188898440 و 02188898441 تماس بگیرید.[/alert]
انواع مختلف سردرد
دو نوع سردرد وجود دارد:
- اولیه یا شایع (سردرد که بدون وجود مشکلی در سلامتی ایجاد می‌شود)
- ثانویه (در اثر عاملی غیرعادی در بدن ایجاد می‌شود)
سردردهای میگرنی و تنشی دو نوع متداول سردرد اولیه در کودکان هستند.
میگرن
میگرن معمولاً سردردی متوسط تا شدید بوده که حالت تپش یا ضربان دارد. میگرن اغلب در یک طرف سر بوده ولی در هر دو طرف هم می‌تواند ایجاد شود. بعضی از کودکان با آغاز میگرن یا پیش از آن نشانه‌هایی را حس می‌کنند. این پیش‌نشانه‌ها برای هرکسی متفاوت است ولی بیشتر حالت بصری و دیداری دارند (مثل مشاهده لکه‌های نورانی، خطوط موجدار، نقاط یا نور). همچنین پیش‌نشانه می‌تواند حالتی مانند بی‌حسی یا ضعف داشته باشد.
میگرن می‌تواند از 1 تا 72 ساعت طول بکشد و با انجام فعالیت شدیدتر می‌شود. اگر کودک به میگرن مبتلاست، معمولاً سابقه خانوادگی در ارتباط با این سردرد وجود دارد. در حالت عادی، فواصلی زمانی بین سردردهای میگرنی در کودکان وجود دارد.
نشانه‌های میگرن در کودکان:
- عدم احساس گرسنگی
- استفراغ
- دردهای شکمی
- ناراحتی معده(تهوع)
- افزایش حساسیت به نور (فوتوفوبیا یا نور هراسی)
- افزایش حساسیت به صدا (فونوفوبیا یا صدا هراسی)
اگر کودک دچار میگرن عارضه‌دار شود، ممکن است قبل، بعد یا در حین سردرد نشانه‌های عصبی دیده شوند مانند:
- ضعف در دست و پا
- دو بینی (به علت ضعیف‌تر شدن حرکات چشم)
- احساس عدم تعادل هنگام راه رفتن
سردردهای تنشی
این سردردها حسی شبیه فشردگی یا فشار روی سر دارد. در سردردهای تنشی حالت تهوع وجود نداشته و کودک می‌تواند باوجود ابتلا به سردرد به فعالیتهای روزانه بپردازد.
سردردهای مزمن روزانه
اگر کودک مبتلا به سردردهای میگرنی یا تنشی شود، بیشتر اوقات سردرد دارد (اکثر روزهای ماه). در این‌صورت با درنظر گرفتن نوع اصلی سردردی که کودک به آن مبتلاست، احتمالاً به میگرن مزمن یا سردرد تنشی مزمن دچار است. کودک ممکن است دچار سردردی شود که ظاهراً تسکین پیدا نمی‌کند که به آن سردرد مداوم روزانه می‌گویند و درمان آن مشکل می‌باشد.
علت افزایش تعداد سردردها مشخص نیست ولی بعضی مواقع این افزایش وقتی رخ می‌دهد که کودک مشکلات دیگری مانند افسردگی یا اضطراب دارد. در صورت ابتلای کودک به سردردهای میگرنی مزمن، تنشی مزمن یا سردردهای مداوم روزانه، علائم زیر ممکن است وجود داشته باشند:
- احساس سرگیجه
- مشکل بی‌خوابی
- احساس خستگی
- احساس اضطراب
- عدم توانایی در تمرکز
- احساس افسردگی
علت سردرد در کودکان و نوجوانان
بیشتر کودکان به علت بیماری، عفونت (مثل سرماخوردگی) یا تب دچار سردرد می‌َشوند. برای مثال سینوزیت (التهاب سینوسها) و عفونتهای گلو یا گوش می‌توانند باعث سردرد شوند.
مسئله سردردهای میگرنی متفاوت است. پزشکان علت اصلی سردرد میگرنی را نمی‌دانند. ولی می‌دانند که این سردردها به تغییرات فیزیکی و شیمیایی در مغز و همچنین به ژنهایی که از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند، مرتبط هستند.
7 کودک از هر 10 کودکی که مبتلا به میگرن هستند دارای پدر، مادر، برادر یا خواهری با سابقه این سردرد هستند. عواملی مانند خستگی، نور زیاد و تغییرات آب و هوایی می‌توانند باعث شروع سردرد شوند.
از دیگر عواملی که می‌توانند باعث شروع سردرد میگرنی شوند می‌توان از استرس، افسردگی، تغییر در الگوی خواب، صداهای بلند یا بعضی از غذاها نام برد. در بعضی از کودکان، انجام فعالیت فیزیکی طولانی‌مدت یا قرار گرفتن زیاد در معرض آفتاب می‌تواند باعث شروع سردرد میگرنی شود. دختران ممکن است به علت تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی دچار سردرد شوند. این سردردها میگرن قاعدگی نام دارند.
علل متداول سردردهای تنشی عبارتند از استرس عاطفی، فشار وارده بر چشم در اثر ضعف بینایی، فشار وارد بر گردن و کمر به علت وضعیت بد بدنی.
بیشتر سردردها بی‌خطر هستند. ولی اگر با گذر زمان بدتر شده و همراه با علائم دیگری ایجاد شوند، احتمال دارد که نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشند.
در صورتی که هریک از علائم زیر همراه با سردرد ایجاد شدند، کودک خود را به پزشک ببرید:
علائمی که همراه با سردرد ایجاد می‌شوند
- از دست دادن بینایی
- استفراغ
- ضعف ماهیچه‌ای
- هرگونه عاملی که باعث بیدار شدن کودک در طول شب شود
- سردرد در قسمت پشت سر (در خردسالان)
تشخیص علت سردرد
پزشک کودک را معاینه کرده و سؤالاتی در مورد نوع درد، زمان بروز سردرد و عواملی که سردرد را تشدید کرده یا تسکین داده می‌پرسد. اطلاعاتی که به پزشک داده می‌شود باید دقیق باشند.
معمولاً پزشک می‌تواند بر اساس این اطلاعات مشکل را تشخیص دهد. گاهی برای تشخیص بهتر از سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده می‌شود. این آزمایشها، تصاویری با جزییات زیاد از مغز ایجاد کرده و مناطقی که در مغز باعث ایجاد این مشکل شده است را نشان می‌دهند.
به‌محض این‌که پزشک نوع دقیق سردرد را تشخیص داد، برنامه‌ای برای درمان کودک ترتیب خواهد داد.
درمان سردرد در کودکان
چنانچه سردرد همراه با علائم دیگر نباشد، می‌توان در ابتدا از درمان خانگی و داروهای بدون نسخه برای تسکین درد استفاده کرد.
نکاتی برای تسکین سردردهای تنشی
- کودک را خوابانده به طوری‌که سرش کمی بالا باشد
- او را به حمام آب گرم ببرید
- روی گردن یا پیشانی او کمپرس سرد یا گرم قرار دهید
نکاتی برای تسکین میگرن
- در محلی ساکت و تاریک دراز بکشید. پرده‌ها را کشیده و سکوت کنید
- از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید.
مصرف تنها یک‌بار داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند سردردهای تنشی یا میگرنی را تسکین دهد. متخصصین توصیه می‌کنند که به‌محض شروع میگرن، این مُسکنها را به کودک بدهید. البته کودک بیشتر از 2 روز در هفته نباید این داروها را مصرف کند چون‌که ممکن است منجر به سردردهای بازگشتی شود.
درمانهای خانگی برای سردرد
بعضی از افراد ترجیح می‌دهند که از درمانهای طبیعی و سنتی برای درمان سردرد استفاده کنند. مطالعات نشان می‌دهند که برخی ویتامینها یا گیاهان دارویی در کاهش درد یا تکرار سردرد مؤثر هستند. از جمله :
در حدود یک‌سوم کودکان مبتلا به میگرن فاقد این آنتی‌اکسیدان هستند. این ماده در حالت طبیعی در هر سلول بدن وجود دارد. مصرف آن عوارض جانبی خاصی در کودکان ایجاد نمی‌کند. به‌ندرت ممکن است باعث نارحتی گوارشی ملایم شود.
[/iconbox]
کودکانی که دارای سطح پایین‌تری از منیزیم باشند، بیشتر از کودکان دیگر دچار سردرد میگرنی می‌َشوند. مصرف این ماده غذایی به مدت چند ماه می‌تواند جلوی این سردرد را بگیرد.
مکمل منیزیم ممکن است باعث اسهال شده و با داروهای دیگر تداخل داشته باشد. بنابراین قبل از مصرف باید با پزشک مشورت کنید. با اضافه کردن سبزیجات سبز تیره برگدار، حبوبات، دانه‌های گیاهی، مغز گیاهان و غلات به رژیم غذایی می‌توانید سطح منیزیم را بالا ببرید.
[/iconbox]
این ویتامین که ریبوفلاوین هم نامیده می‌شود، درد را تسکین داده و از بعضی سردردها جلوگیری می‌کند. مصرف این ویتامین عوارض چندانی نداشته ولی در صورت بروز عبارتند از : اسهال (لینک به مقاله اسهال)، ادرار بیش از حد و رنگ روشن ادرار.
[/iconbox]
قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
درمان سردرد در کودکان و نوجوانان توسط پزشک
پزشک درمانهای مختلفی برای سردرد تجویز می‌کند. بهترین نوع درمان برای کودک بستگی به نوع سردرد، تکرار، علت سردرد و سن کودک دارد.
بعضی از توصیه‌های پزشک برای جلوگیری از سردرد عبارتند از:
- پیگیری و شناسایی علائم : مواردی که باعث تحریک و شروع سردرد می‌شوند را یادداشت کنید مانند بی‌خوابی، غذا خوردن نامنظم، مصرف بعضی از غذاها، کافئین، محیط زندگی یا استرس. با شناسایی این موارد می‌توان از بروز سردرد جلوگیری کرد.
- مدیریت استرس : شناسایی عامل ایجاد سردرد توسط شما و کودکتان عامل مهمی برای جلوگیری از سردردهای میگرنی و تنشی است. سپس می‌توانید راههایی برای مقابله با عواملی که باعث ایجاد استرس در کودک می‌شوند پیدا کنید.
- بیوفیدبک : این حس‌گرهای مخصوص که به بدن متصل می‌شوند، برای بررسی واکنش کودک به سردرد استفاده می‌شوند. حس‌گرهای بیوفیدبک تغییرات ایجادشده در تنفس، نبض، ضربان قلب، درجه حرارت بدن، تنش عضلانی و فعالیت مغزی را ثبت می‌کنند. این کار به کودک کمک کرده تا بفهمد بدنش چگونه به موقعیتهای استرس‌زا واکنش نشان می‌دهد. همچنین به او کمک می‌کند که تنشهایی که منجر به سردرد می‌شوند را تخلیه و کنترل کند.
- ماساژ : ماساژ همراه با رژیم غذایی سالم و ورزش مداوم، زیر نظر شخصی حرفه‌ای می‌تواند به ایجاد آرامش در کودک کمک کند. این‌کار تنش عضلانی را کاهش داده و موجب تسکین سردرد می‌شود.
- مصرف دارو : بسیاری از داروهایی که برای درمان سردردهای بزرگسالان تجویز می‌شود، در صورت مصرف در مقادیر کم برای کودکان و نوجوانان هم مناسب هستند. ولی کودکان زیر 19 سال هیچگاه نباید آسپیرین مصرف کنند. چون‌که ممکن است باعث ایجاد بیماری نادر ولی خطرناک سندروم ری شود. ممکن است برای درمان سردردهای میگرنی نیاز به داروهای تجویزی پزشک باشد. بعضی از داروها هنگام حمله سردرد میگرنی عمل کرده و بعضی دیگر از بروز سردرد جلوگیری می‌کنند.
یافتن درمان مناسب برای سردرد نیاز به زمان دارد. حتماً باید به پزشک گفته شود که چه مواردی به کودک در تسکین سردرد کمک کرده و چه عواملی تأثیری در بهبود او ندارند.
شروع درمان
میزان تأثیر دارو و درمان را یادداشت کنید. یادداشت را به پزشک نشان دهید تا پزشک بتواند در صورت لزوم برنامه درمانی را تغییر دهد. چنانچه علائم سردرد کودک با وجود درمان بدتر شده‌اند، از پزشک بخواهید تا شما را به متخصص سردردهای میگرنی معرفی کند.
آیا با افزایش سن، سردرد در کودکان بهبود می‌یابد؟
با افزایش سن، سردرد کودکان کاهش پیدا می‌کند. ممکن است سردردها قطع شده و مجدداً در دوره‌های بعدی زندگی عود کنند. در دوران تحصیلی راهنمایی ، سردرد میگرنی در بسیاری از پسران دیگر دیده نمی‌شود. ولی در دختران با گذشت زمان، احتمال بازگشت سردرد به علت تغییرات هورمونی وجود دارد.
