بهترین نوع شیر خشک برای نوزادان و اهمیت نوع مواد مغذی موجود در آن

هر چند تغذیه با شیر مادر بهترین روش تغذیه‌ی نوزاد تازه متولد شده است، بسیاری از مادران نمی‌توانند نوزاد را با شیر خود تغذیه کنند، و برخی از مادران استفاده از شیر خشک، که تنها جایگزین سالم و توصیه شده برای شیر مادر است را برای تغذیه نوزاد انتخاب می‌کنند. چه به دنبال بهترین شیر خشک باشید، یا به دنبال بهترین شیر گیاهی، ارگانیک، و مبتنی بر سویا، باشید، می‌توانید از شیر خشک‌های موجود برای تغذیه نوزاد استفاده کنید. هدف این است که شیر خشک نیز تمام مواد مغذی موجود در شیر مادر را به کودک برساند. این یک هدف جاه طلبانه است، زیرا شیر مادر دارای 300 ماده تشکیل دهنده، و مهم‌تر از همه دارای 600 نوع باکتری است که بسیاری از آنها برای نوزاد مفید می‌باشد. اما واقعیت این است که بسیاری از خانم‌ها به دلیل درد، عفونت یا ناراحتی حاصل از تغذیه نوزاد با شیر مادر، یا حتی به دلیل اینکه می‌خواهند در فواصل تغذیه با شیر مادر، غذای بیشتری به نوزاد بدهند، قبل از اینکه نوزاد شروع به خوردن غذاهای جامد کند، از شیر خشک برای تغذیه او استفاده می‌کنند.

چه زمانی مادران از شیر خشک استفاده کنند

تصمیم گیری برای استفاده از شیر خشک، تصمیم راحتی نیست. ممکن است فرد با میل درونی از شیر خشک استفاده کند، یا ممکن است هیچ چاره دیگری نداشته و مجبور شود از شیر خشک به عنوان مکمل غذایی استفاده کند. این انتخاب ممکن است از روی احساسات بوده و منشا ایجاد استرس یا احساس گناه باشد. در قسمت زیر برخی از دلایل انتخاب شیر خشک برای تغذیه نوزاد آمده است.

کودک دارای مشکل پزشکی است

اگر نوزاد نارس بوده یا به بیماری خاصی مبتلا باشد، مقدار غذای مورد نیاز او بیش از مقدار دریافتی از راه تغذیه با شیر مادر خواهد بود.

شیر مادر کم است

جراحی سینه در گذشته یا ابتلا به برخی بیماری‌های خاص باعث اختلال در تولید شیر مادر می‌شود. اگر مادر یا پزشک احساس کنند که از طریق تغذیه با شیر مادر، غذای کافی به نوزاد نمی‌رسد، باید از شیر خشک به عنوان مکمل برای نوزاد استفاده کنند.

مادر شاغل بوده و بخواهد سر کار برگردد

تخلیه شیر مادر هنگامی که او سر کار  است کار بسیار سخت و استرس زا می‌باشد، یا ممکن است زمانی که مادر به سر کار برمی‌گردد، مقدار شیر او کاهش یابد. بنابراین، اگر شیر مادر برای نگهداری در یخچال و تغذیه کودک با آن در زمان غیاب مادر کافی نباشد، باید از شیر خشک برای نوزاد استفاده کرد.

همسر نیز بخواهد در تغذیه نوزاد شریک باشد

ممکن است همسران نیز بخواهند در تغذیه نوزاد شریک بوده و گاهی با شیشه به نوزاد غذا بدهند. در چنین مواقعی مادر می‌تواند شیر خود را دوشیده و آن را در شیشه بریزد یا گهگاهی یک شیشه شیر خشک به نوزاد بدهد.

نوزادان چند قلو باشند

تغذیه‌ی دوقلوها یا سه قلوها منحصرا با شیر مادر یک مشکل برای مادر خواهد بود. نه تنها مقدار شیر مادر باید زیاد باشد، بلکه مادر در اکثر موارد در حال شیر دادن به نوزاد خواهد بود. این کار خسته کننده بوده و مادر چندین مرتبه در روز به استراحت نیاز دارد.

مادر ترجیح دهد که نوزاد را با شیر خشک تغذیه کند

ممکن است مادر دوست داشته باشد که گاهی از شیر خود و گاهی از شیر خشک برای تغذیه نوزاد استفاده کند.

انواع شیر خشک

معمولا شیر خشک از شیر فرآوری شده‌ی گاو که برای نوزاد مناسب‌تر است تهیه می‌شود. برندها و انواع مختلفی از شیر خشک در فروشگاه‌ها وجود دارد. هنگام خرید شیر خشک باید برچسب روی آن به دقت مطالعه شود تا شیر مناسب برای نوزاد خریداری شود. شیر خشک به دو شکل مختلف موجود است: شیر خشک پودری که با آب ترکیب شده و آماده می‌گردد و شیر مایع آماده‌ی مصرف. با این که استفاده از شیر مایع و آماده‌ی مصرف بسیار راحت است، اما هزینه بیشتری داشته و زمانی که درب آن باز شد باید زود مصرف شود. شیر خشک مواد مغذی مورد نیاز برای رشد را به بدن نوزاد می‌رساند. با این حال، شیر خشک مزایای شیر مادر را برای نوزاد و مادر ندارد، به عنوان مثال، شیر خشک از نوزاد در برابر عفونت‌ها محافظت نمی‌کند.

اولین شیر خشک نوزاد (اولین شیر)

همیشه شیر خشک فرست (یک) باید اولین شیر خشکی باشد که به نوزاد داده می‌شود. شیر خشک تهیه شده از شیر گاو دارای دو نوع پروتئین به نام‌های وی و کازئین است. اولین شیر خشکی که به نوزاد داده می‌شود مبتنی بر پروتئین وی است و تصور می‌شود هضم این نوع شیر خشک راحت‌تر از هضم دیگر انواع شیر خشک باشد. مگر در مواردی که متخصص زنان و زایمان، کارشناس سلامت یا پزشک عمومی استفاده از دیگر انواع شیر خشک را توصیه می‌کنند، در دیگر موارد اولین شیر خشک برای نوزاد، شیری است که نوزاد به آن احتیاج دارد. می‌توان حتی تا زمانی که نوزاد بتواند غذاهای جامد بخورد، یعنی تا حدود شش ماهگی نیز مصرف این شیر خشک را ادامه داده و تا یکسال نیز این شیر خشک را به نوزاد داد. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد تغییر شیر خشک نوزاد برای او مضر یا مفید است. اما اگر متوجه شدید که یکی از برندهای شیر خشک با بدن کودک سازگاری ندارد، با متخصص زنان یا کارشناس سلامت مشورت کنید. آنها می‌توانند در تصمیم‌گیری برای تغییر شیر خشک به شما کمک کنند. زمانی که کودک به سن یک سالگی رسید، می‌تواند شیر کامل گاو یا گوسفند یا بز را بنوشد (به شرطی که این شیرها پاستوریزه باشند).

شیر خشک تهیه شده از شیر بز

انواع مختلفی از شیر خشک‌های تهیه شده از شیر بز در فروشگاه‌ها موجود است. استانداردهای غذایی آنها شبیه به استانداردهای غذایی شیر خشک‌های تهیه شده از شیر گاو می‌باشد. احتمال ایجاد حساسیت در نوزادانی که با شیر خشک تهیه شده از شیر بز تغذیه می‌شوند کمتر از نوزادانی که با شیر خشک تهیه شده از شیر گاو تغذیه می‌شوند، نیست. شیر خشک تهیه شده از شیر بز برای نوزادانی که به شیر گاو حساسیت دارند (نوزادانی که به پروتئین موجود در شیر گاو حساسیت دارند) مناسب نیست زیرا پروتئین‌های یکسانی در شیر گاو و شیر بز موجود است.

شیر خشک مناسب برای نوزادانی که بیشتر گرسنه می‌شوند

در این نوع شیر خشک، پروتئین کازئین بیشتر از پروتئین وی می‌باشد و هضم کازئین برای نوزادان سخت‌تر است. هر چند این نوع شیر خشک برای “نوزادانی که بیشتر گرسنه می‌شوند” مناسب‌تر است، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد وقتی نوزادان این شیر خشک را می‌خورند، آرام‌تر بوده یا بیشتر می‌خوابند.

شیر خشک آنتی رفلاکس

این نوع شیر خشک غلیظ شده است تا مانع رفلاکس نوزادان (زمانی که در حین یا پس از غذا خوردن، شیر به سمت دهان بیمار برمی‌گردد) شود. هر چند این نوع شیر خشک در سوپر مارکت‌ها و داروخانه‌ها موجود است اما توصیه می‌شود این نوع شیر خشک فقط با توصیه‌ی کارشناس سلامت استفاده شود. ممکن است دستور تهیه شیر خشک آنتی رفلاکس با شیر خشک‌های معمولی متفاوت باشد. معمولا دستور تهیه شیر خشک آنتی رفلاکس این است که از آب جوشی که بیش از ۳۰ دقیقه از جوشیدن آن نگذشته و هنوز دمای آن بالای ۷۰ درجه سانتیگراد است استفاده شود. برخی از کارخانجات تولید کننده‌ی شیر خشک آنتی رفلاکس توصیه می‌کنند که این نوع شیر خشک در دمایی پایین‌تر از دمای توصیه شده تهیه شود. در غیر این صورت، شیر سنگین خواهد شد. مادر باید برای تهیه شیر خشک طبق دستور العمل روی جعبه یاطبق توصیه‌های کارشناس سلامت عمل کند. هنگام تهیه و نگهداری شیر خشک، مادر باید بیشتر مراقب باشد زیرا شیر خشک، استریل نیست و تهیه آن در دمای پایین باعث باقی ماندن و کشته نشدن باکتری‌های مضرِ موجود در آن می‌شود. اگر چیزی مادر را نگران کرد، باید با متخصص زنان، یک کارشناس سلامت، یا پزشک عمومی ‍مشورت کند.

شیر خشک کامفورت

این نوع شیر خشک دارای پروتئین‌های موجود در شیر گاو به صورت تجزیه یا هیدرولیز شده‌ است. این ویژگی باعث هضم آسان‌تر شیر شده و از بروز مشکلات گوارشی همچون گاز معده و یبوست جلوگیری می‌کند. اما مدرکی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. شیر خشک‌های نیمه هیدرولیز برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیست.

شیر خشک بدون لاکتوز

شیر خشک بدون لاکتوز برای نوزادانی مناسب است که به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند. عدم تحمل لاکتوز بدین معنی است که بدن نوزاد نمی‌تواند قند لاکتوز، یا همان قند موجود در شیر و لبنیات، را جذب کند. عدم تحمل لاکتوز در نوزادان به ندرت دیده می‌شود. علائم عدم تحمل لاکتوز شامل اسهال، درد شکم، نفخ یا باد معده است. شیر خشک بدون لاکتوز به صورت بدون نسخه به فروش می‌رسد اما اگر مادر در مورد ابتلای کودک به عدم تحمل لاکتوز تردید داشته باشد، باید با یک متخصص زنان، کارشناس سلامت، یا پزشک عمومی مشورت کند.

شیر خشک هیپو آلرژیک (با حداقل احتمال آلرژی)

اگر نوزاد به شیر گاو حساسیت داشته باشد، پزشک برای او شیر خشک کاملا هیدرولیز شده (تجزیه یا شکسته شده) و مناسب را برای او تجویز می‌کند. شیر خشکِ دارای پروتئین‌های کمی هیدرولیز شده (شیر خشک کامفورت) را می‌توان از فروشگاه‌ها تهیه کرد، اما این نوع شیر خشک برای نوزادانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیست.

شیر خشک فالو آن

هرگز نباید از شیر خشک فالوآن برای تغذیه نوزادان کمتر از شش ماه استفاده کرد. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند تغییر شیر خشک نوزاد و استفاده از شیر خشک فالو آن از شش ماهگی به بعد هیچ فایده‌ای برای نوزاد ندارد. تا یک سالگی نیز می‌توان از همان شیر خشکِ قبل از شش ماهگی برای تغذیه کودک استفاده کرد. ممکن است برچسب‌های روی شیر خشک فالو آن شباهت بسیاری به برچسب‌های روی شیر خشک‌هایِ قبلیِ کودک داشته باشد. این برچسب‌ها را به دقت مطالعه کرده و مراقب باشید مرتکب اشتباهی نشوید.

شیر خشک مخصوص خواب

به برخی از شیر خشک‌های فالو آن، غلات نیز افزوده شده و برای مصرف کودک در هنگام خواب به فروش می‌رسند. مصرف این نوع شیر خشک نیازی نیست و هیچ مدرکی وجود ندارد که ثابت کند کودک با مصرف این نوع شیر آرام‌تر بوده و یا بیشتر می‌خوابد. شیر خشک مخصوص خواب هرگز نباید به کودکان زیر شش ماه داده شود.

شیر سویا

شیر سویا از دانه‌های سویا تهیه شده است، و نه از شیر گاو. گاهی برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند، از شیر سویا به جای شیر خشک تهیه شده از شیر گاو استفاده می‌شود. سویا دارای فیتواستروژن بوده و مصرف آن برای کودک کمی نگران کننده است. فیتواستروژن‌ها به طور طبیعی در برخی گیاهان وجود دارند. ساختار شیمیایی فیتواستروژن‌ها شبیه به هورمون استروژن زنان است. به همین دلیل ممکن است بر رشد اندام تناسلی کودکان تاثیر گذارند، مخصوصا اگر کودک فقط از شیر خشک مبتنی بر سویا تغذیه شود. وزن پایین تنه نوزاد به این معنی است که میزان دریافت فیتواستروژن در کودک بیشتر از یک فرد بزرگسال یا کودکان سنین بالاتر که محصولات سویا را در رژیم غذاییشان دارند، بوده است. همچنین، از آنجا که شیر سویا به جای لاکتوز موجود در شیر و شکر، دارای گلوکز است، به دندان‌های کودک بیشتر آسیب می‌رساند. والدین باید فقط در مواردی کودک را با شیر سویا تغذیه کنند که کارشناس سلامت یا پزشک عمومی مصرف آن را توصیه کرده یا آن را برای کودک تجویز کنند.

شیر خشک مخصوص کودکان نوپا و در حال رشد

شیر خشک مخصوص کودکان نوپا و در حال رشد یک جایگزین دیگر برای شیر کامل گاو است که کودکان و نوپایان بالای سن یک سال می‌توانند از آن استفاده کنند. هیچ مدرکی وجود ندارد که ثابت کند این محصولات مواد مغذی بیشتری به کودک می‌رسانند.

شیر کامل گاو یک نوشیدنی اصلی و مناسب برای کودکان بالای یک سال است. شیر گاوی که سرشیر آن کمی گرفته شده، یک نوشیدنی اصلی و مناسب برای کودکان بالای دو سال که رژیم غذایی متعادل دارند می‌باشد. توصیه می‌شود که تمام کودکان بالای شش ماه تا پنج سال هر روز قطره‌های ویتامین A،  C و D مصرف کنند.

چه زمانی پزشک مصرف مکمل‌ها را برای کودک توصیه می‌کند؟

اکثر پزشکان توصیه می‌کنند تا جایی که امکان دارد کودک فقط با شیر مادر تغذیه شود. اما در برخی موارد خاص پزشک توصیه می‌کند که همزمان با شیر مادر، از مکمل‌ها نیز برای کودک استفاده شود. پزشک در موارد زیر استفاده از مکمل‌های شیر خشک را توصیه می‌کند:

• نوزاد در چند روز اول تولد بیش از ده درصد از وزن خود را از دست بدهد.
• پس از چند روز اول تولد نیز وزن نوزاد کاهش یافته یا خیلی به آرامی وزنش افزایش یابد.
• نوزاد در 24 ساعت، کمتر از شش بار به تعویض پوشک نیاز داشته باشد.
• نوزاد بسیار بی قرار و بی تاب بوده و پس از تغذیه احساس رضایت نداشته باشد.

چگونه می‌توان شیر خشک مناسب برای نوزاد را انتخاب کرد؟

قبل از انتخاب شیر خشک برای نوزاد، با یک پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. اکثر پزشکان برای یک سال اول زندگی نوزاد، مصرف شیر خشک غنی از آهن را توصیه می‌کنند. اگر نوزاد پس از مصرف شیر خشک دچار دانه‌ها و خارش‌های پوستی، اسهال، استفراغ، گریه بیش از اندازه، یا باد معده شد، ممکن است به این نوع از شیر خشک حساسیت داشته باشد. در چنین مواردی، مصرف شیر خشک را قطع نموده و با پزشک در مورد انتخاب نوع دیگری از شیر خشک‌های موجود مشورت کنید.

آیا تغذیه نوزاد با شیر خشک در کنار شیر مادر برای سلامت نوزاد خطری ندارد؟

هدف نهایی تمام والدین داشتن یک نوزاد سالم، شاد، در حال رشد و نمو است. شیر خشک غذایی کاملا سالم برای تغذیه نوزاد است، بنابراین اگر اگر والدین مجبور شدند از شیر خشک برای نوزاد استفاده کنند، نباید احساس گناه داشته باشند. اگر مادر بتواند نوزاد را فقط با شیر مادر تغذیه کند، بسیار خوب است. اما این کار برای تمام مادران و همیشه امکان‌پذیر نیست. اگر مادر نمی‌خواهد یا نمی‌تواند همیشه نوزاد را با شیر مادر تغذیه کند، استفاده از شیر خشک در کنار شیر مادر نیز گزینه ‌مناسبی است. فقط مادران باید به یاد داشته باشند که قرار نیست همیشه نوزاد را با شیر مادر تغذیه کنند یا اگر این کار برایشان مقدور نبود، اصلا شیر مادر را به نوزاد ندهند. حتی مقدار کمی شیر مادر نیز برای نوزاد بهتر از هیچ است. هر نوزاد یک موجود منحصر به فرد است و شرایط منحصر به فردی نیز دارد، و ترکیب شیر مادر و شیر خشک برای والدین گزینه مناسبی خواهد بود.

شیرهایی که باید از مصرف آنها اجتناب کرد

تمام شیرها برای تغذیه نوزاد مناسب نیستند. شیرهایی که هرگز نباید به کودکان زیر یکسال داده شوند عبارتند از:

• شیر تغلیظ شده
• شیر تبخیر شده
• شیر خشک شده
• شیر بز یا شیر گوسفند (اما می‌توان از شیر بز یا گوسفند برای پخت غذای کودک استفاده کرد، به شرطی که پاستوریزه شده باشند)
• دیگر نوشیدنی‌هایی که به نام “شیر” شناخته می‌شوند، مانند شیر سویا، شیر برنج، شیر بادام یا سوپ جو با شیر
• مصرف شیرگاو به عنوان یک نوشیدنی و به تنهایی (اما استفاده از آن برای پخت و پز مانعی ندارد)