هیپوگلیسمی نوزادان (NH) وضعیتی است که در آن گلوکز نوزاد (که به قند خون نیز شناخته می‌شود) در چند روز اول پس از تولد به سطوح ناامنی می‌رسد. نوزادان برای داشتن انرژی نیاز به گلوکز دارند و بیشتر قند توسط مغز استفاده می‌شود. گلوکز برای رشد مغز بسیار مهم است، زیرا گلوکز یکی از تنها منابع انرژی است که مغز می‌تواند از آن استفاده کند.
نوزاد قبل از تولد، از طریق جفت مادر گلوکز را دریافت می‌کند. پس از تولد، کودک از شیر مادر یا از شیر خشک گلوکز دریافت می‌کند. گلوکز همچنین در کبد کودک تولید می‌شود. هیپوگلیسمی نوزادان یکی از شایع‌ترین مشکلات متابولیسمی در نوزادان است و NH جدی یکی از دلایل ایجاد آسیب مغزی می‌باشد. تشخیص افت قند خون نوزادان در نوزادی دشوار نیست و معمولا به راحتی درمان می‌شود.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
اگر با علائم خاص و غیرطبیعی درنوزاد خود مواجه شدید هر چه سریع‌تر به متخصص اطفال مراجعه کنید چون ممکن است نوزاد شما دچار افت قند خون شده باشد. اگرچه در بسیاری از موارد افت قند خون نوزاد پس از تولد امری طبیعی است ولی بایستی سریعا درمان شود. درصورتی که نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در زمینه افت قند خون در نوزادان و روش‌های پیشگیری و درمان آن دارید با کلینیک تخصصی اطفال امید تماس بگیرید. به منظور مشاوره و یا رزرو نوبت با شماره‌های 02188898440 و 02188898441 تماس حاصل فرمایید.[/alert]
دلایل
سطح گلوکز می‌تواند در صورت وجود موارد زیر کاهش یابد:
- انسولین بیش از حد در خون وجود داشته باشد (هایپراینسولینیزم). انسولین هورمونی است که گلوکز را از خون می‌گیرد.
- بدن کودک به اندازه کافی گلوکز تولید نمی‌کند.
- بدن نوزاد گلوکز بیشتری نسبت تولید خود مصرف می‌کند.
- کودک قادر به تغذیه کافی برای حفظ سطح قند نیست.
افت قند نوزاد هنگامی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون نوزاد تازه متولد شده کمتر از سطح ایمن برای سن نوزاد باشد. این وضعیت در حدود 1 تا 3 نفر از هر 1000 تولد اتفاق می‌افتد.
عوامل خطر
نوزادان زیر باید برای وجود هیپوگلیسمی غربالگری شوند:
- نوزادان دارای وزن کم هنگام تولد ( کمتر از 2000 گرم)
- نوزادان نارس (35 هفته)
- نوزادانی که نسبت به سن بارداری کوچک هستند (SGA): وزن هنگام تولد کمتر از 10 درصد
- نوزادان مادران دیابتی (IDM)
- نوزادانی که نسبت به سن بارداری بزرگ هستند (LGA): وزن هنگام تولدبیش از 90 درصد
- نوزادان مبتلا به بیماری همولیتیک منفی ریسوس (نوزادان دارای Rh مثبت که از مادران Rh منفی متولد شده‌اند که ممکن است از پارگی گلبول‌های قرمز رنج ببرند)
- نوزادان متولد شده از مادرانی که تحت درمان با تربوتالین / پروپرانولول / لابتالول / داروهای ضد قند خوراکی قرار می‌گیرند.
- نوزادانی که دچار محدودیت رشد مورفولوژیک در رحم هستند. این گروه شامل نوزادان با وزن تولد بین 10 تا 25 و احتمالا تا 50 درصد، و دارای ویژگی‌های جنین دچار سو تغذیه از جمله لایه‌های سه تایی یا شل‌تر پوست در ناحیه باسن، چربی زیر پوست کاهش یافته و اختلاف محیط بیش از 3 سانتیمتر سینه و سر می‌باشند.
- هر نوزاد بیمار از جمله نوزادانی که با کمبود اکسیژن در حین زایمان مواجه شده‌اند، یا دارای تعداد بالای گلبول‌های قرمز خون، عفونت و یا دچار شوک شده اند، در مرحله فعال بیماری هستند. غربالگری ممکن است پس از تثبیت شرایط آن‌ها متوقف شود.
- نوزادان تحت تغذیه تزریقی، که از طریق رگ غذا دریافت می‌کنند.
علائم
نوزادانی که قند خون پایین دارند ممکن است علائمی نداشته باشند. پس از تولد، پرستارانی که در بیمارستان هستند، سطح قند خون نوزاد را کنترل می‌کنند، حتی اگر علائمی وجود نداشته باشد.
اگر علائم بروز یابد، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پوست آبی رنگ یا رنگ پریده
- مشکلات تنفسی، مانند وقفه در تنفس (آپنه)، تنفس سریع یا صدای خرناس
- تحریک پذیری یا بی‌حالی
- عضلات شل یا سست
- تغذیه ضعیف یا استفراغ
- مشکل در گرم نگه داشتن بدن
- لرزش، تکان خوردن، عرق کردن یا تشنج
عوارض
اگر افت قند خون نوزادان به مدت طولانی تشخیص داده نشود و یا تحت درمان قرار نگیرد، احتمال آسیب درازمدت وجود دارد. برخی از این صدمات عبارتند از:
- آسیب مغزی
- فلج مغزی
- ناتوانی در یادگیری / معلولیت‌های رشدی
- اختلالات فکری
- صرع، تشنج
- مشکل بینایی
- اختلالات روانپزشکی
تشخیص
برای تشخیص قند خون پایین در نوزادان از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که عبارتند از:
آزمایش خون
نوزادان مبتلا به هیپوگلیسمی باید هر چند ساعت یک بار بعد از تولد، یک آزمایش خون برای اندازه گیری سطوح قند خون داشته باشند. این کار با استفاده از یک سنجاق به پاشنه پا انجام می‌شود. پزشک باید گرفتن آزمایشات خون را تا زمانی ادامه دهد که سطح قند خون نوزاد در سطح نرمال باقی بماند.
سایر ازمایشات ممکن
- غربالگری نوزادان تازه متولد شده برای اختلالات متابولیکی
- آزمایش ادرار
درمان
در موارد بدون علامت: نوزاد را از دهان تغذیه کنید و هر 30 دقیقه وضعیت او را بررسی نمایید. اگر میزان قند خون همچنان کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر باشد، تزریق دکستروز در رگ برای افزایش میزان گلوکز استفاده می‌شود.
در موارد علامت دار، ممکن است دوز بالاتری پس از آن نیاز باشد. اگر میزان گلوکز همچنان پایین باقی بماند، نوزاد با تزریق، هیدروکورتیزون، نوعی کورتیکواستروئید، دریافت می‌کند. سطح گلوکز باید بعد از 20 تا 30 دقیقه و هر یک ساعت یک بار تا پایدار شدن قند خون بررسی شود. در شرایط اضطراری، گلوكاگون می‌تواند به عضله تزریق شود تا گلوكوز در دسترس قرار گیرد.
پیشگیری
مهم است که افت قند خون نوزاد را تشخیص داده و استراتژی‌های لازم برای پیشگیری را از ابتدای تولد آغاز کنیم. استراتژی‌های پیشگیری عبارتند از:
- تماس پوست با پوست در هنگام تولد و شیردهی زود هنگام در ساعت اول (مگر اینکه نوزاد نیاز به انتقال سریع به بخش مراقبت‌های ویژه (SCN) داشته باشد.
- تماس پوست با پوست به طور مداوم برای کنترل دمای نوزاد و افزایش تغذیه با شیر مادر به طور مکرر.
- آموزش مادران برای تشخیص و پاسخ به نشانه‌های زودرس در شیردهی (این علائم ممکن است در نوزاد در معرض خطر وجود نداشته باشد).
- شیردهی مکرر حداقل 3 ساعت یک بار.
- مادران باید در هر بار شیر دهی مورد حمایت قرار گیرند و کیفیت هر بار شیردهی مورد بررسی قرار گیرد. برای اطمینان از انتقال شیر کافی، بایستی موقعیت درست و اتصال کودک به سینه به خوبی ایجاد شود.
- اگر تغذیه با سینه مادر برای کودک قابل حصول نباشد، مادر باید به طور مرتب سینه را با دست فشار دهد و شیر از سینه تحت فشار می‌تواند به نوزاد منتقل شود، مگر اینکه نوزاد به دلیل یک علت پزشکی دیگر از خوردن هر چیزی با دهان ناتوان باشد.
پیش آگاهی
برای نوزادانی که نشانه‌ای ندارند و یا به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند، چشم انداز روشنی مشاهده می‌شود. با این حال، سطح قند خون پایین می‌تواند پس از درمان، در تعداد کمی از نوزادان بازگردد.
بازگشت این وضعیت زمانی محتمل‌تر است که نوزادان قبل از آمادگی کامل برای خوردن غذا از طریق دهان، با غذاهای وریدی تغذیه می‌شود.
نوزادانی که دارای علائم شدیدتری هستند بیشتر به مشکلات یادگیری مبتلا می‌شوند. این امر مخصوصا برای نوزادانی که وزنشان کمتر از حد متوسط است و یا مادران مبتلا به دیابت هستند، صادق می‌باشد.
