اگر به آرامی دست خود را بر روی سر نوزاد بکشید احتمالا به جای استخوان متوجه نقاط نرمی در سر وی شوید. به این قسمت‌های نرم که در آنجا استخوان جمجمه سر بطور کامل شکل نگرفته است، ملاج سر گفته می‌شود. البته شکل‌گیری ملاج بخشی از روند رشد طبیعی است اما گاهی‌اوقات تغییر در ملاج نشان‌دهنده‌ی یک معضل سلامتی است. استخوان‌های جمجمه در نوزادان، برخلاف افراد بزرگسال به شکل محکمی به همدیگر متصل نمی‌شوند. فضای بین استخوان‌های جمجمه از اهمیت خاصی برخوردار است چراکه این فضا امکان حرکت و یا حتی همپوشانی استخوان‌ها را به هنگام عبور نوزاد از کانال تولد فراهم می‌کند. همچنین وجود این فضای بین استخوان‌های جمجمه فضای لازم برای رشد مغز نوزاد را به وجود می‌آورد. احتمالا متوجه این فضا و یا ملاج سر در قسمت جلو و بالای سر و یک ملاج کوچک‌تر دیگر در پشت سر شده باشید.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#CCFFFF”]
برای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت در کلینیک امید می‌توانید با شماره 09128444990 تماس حاصل نمایید.
[/alert]
با گذشت زمان، ملاج سر نوزاد سفت شده و نهایتا بسته می‌شود. معمولا ملاج موجود در قسمت پشت سر نوزاد (لینک به مقاله رشد غیرطبیعی سر نوزاد) تا ماهگی بسته می‌شود، اما ملاج جلوی سر در سنین بین ۷ تا ۱۸ ماهگی بسته می‌شود. در طی این مدت پزشک رشد سر نوزاد را در طی مراجعت‌هایی تحت نظر قرار می‌دهد. چنانچه که در خصوص رشد و یا شکل سر نوزاد خود نگران هستید حتما به متخصص اطفال مراجعه کرده و با وی مشورت کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت در کلینیک کودکان امید، فوق تخصص کودکان و نوزادان می‌توانید با شماره های ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۰ و ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۱ زیر تماس حاصل فرمایید.
آناتومی جمجمه نوزاد
اگرچه که ظاهر جمجمه به شکل یک استخوان بزرگ دیده می‌شود اما در واقع متشکل از چندین استخوان اصلی است که همگی به یکدیگر متصل هستند. استخوان‌های اصلی سازنده‌ی جمجمه نوزاد شامل موارد زیر می‌باشد:
- دو استخوان پیشانی
- دو استخوان آهیانه
- یک استخوان اکسیپتال
این صفحات استخوانی مغز را پوشانده و از طریق مواد فیبری به نام درز به یکدیگر متصل می‌شوند.
مشاهده فونتانل
برخی از والدین از دست زدن به فونتانل یا ملاج نوزاد واهمه دارند. اما نیازی به نگرانی یا امتناع از دست زدن به ملاج نیست زیرا ملاج نوزاد به وسیله‌ی یک غشای سخت و یا لایه‌ای از بافت محافظت می‌شود. ممکن است که تغییرات یا ناهنجاری‌هایی در فونتانل سرنخ‌هایی از رشد و سلامت نوزاد به ما بدهد. از همین رو کاملا طبیعی است که پزشک یا پرستار ملاج نوزاد را در طی چک‌آپ معاینه و بررسی کند. برای مثال، دیر بسته شدن ملاج و یا بزرگ شدن ملاج با طیفی از شرایط و عارضه‌های پزشکی همراه است.
ملاج فرو رفته
هنگامی که به ملاج یا فونتانل نوزاد دست می‌زنید بایستی سفت بوده و اندکی انحنای به داخل داشته باشد. بسیاری از والدین نگران فرو رفتگی (به داخل رفتن) ملاج سر نوزاد خود هستند. فرو رفتگی ملاج می‌تواند نشان از دی‌هیدارته بودن و یا کمبود مایع در بدن باشد. با این حال، در حالی که ممکن است که فرو رفتگی ملاج سر نوزاد بر اثر کمبود شدید آب در بدن نوزاد باشد با این حال علائم دیگری از کمبود آب در بدن از قبیل خیس کردن پوشک و هوشیاری و واکنش‌پذیری کمتر نوزاد وجود دارد که قبل از فرو رفتگی ملاج اتفاق می‌افتد. معمولا کمبود آب بدن بر اثر عدم تغذیه مناسب و یا از دست رفتن مایع از طریق استفراغ یا اسهال در نوزاد اتفاق می‌افتد. چنانچه که نوزاد شما هر کدام از این علائم کم آبی را داشت بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
فونتانل (ملاج) برجسته
ممکن است که ملاج نوزاد به هنگام گریه کردن برجسته و یا برآمده شود و در مواقعی که گریه نمی‌کند و یا سر وی در موقعیت رو به بالا قرار می‌گیرد، ملاج وی مجددا صاف و یا دچار اندکی انحنا شود. لازم به ذکر است که این شرایط اصلا جای نگرانی ندارد. اما اگر ملاج برجسته به حالت عادی خود برنگردد ممکن است نشان از یک مشکل جدی همچون عفونت و یا ورم مغز داشته باشد که باید در این مواقع بلافاصله به پزشک مراجعه کنید مخصوصا اگر نوزاد شما تب داشته باشد و یا به طرز غیرعادی خواب‌آلود باشد.
زمان بسته شدن ملاج پس از تولد کی است؟
ملاج قدامی به مدت زمان بیشتری پس از تولد نیاز دارد تا بسته شود. معمولا ۱۲ تا ۱۸ ماه طول می‌کشد تا درزهای این قسمت از سر سفت شود. معمولا ملاج سر نوزاد تا فرا رسیدن دومین سال تولد وی بسته می‌شود. فونتانتل یا ملاج خلفی خیلی زودتر از ملاج قدامی بسته می‌شود. معمولا تا سه ماهگی، نقطه‌ی نرم موجود در قسمت عقب جمجمه با اتصال درزها و استخوان‌ها به یکدیگر به طور کامل بسته می‌شود. با سفت شدن درزها، قسمت پشت جمجمه به طور کامل بسته می‌شود. فونتانل‌های اسفنوئیدی و بخش صدفی ماستوئیدی نیز در عرض چند ماه پس از تولد کودک بسته می‌شوند.از آنجایی که این ملاج‌ها خیلی بزرگ نیستند لذا اغلب پدر و مادرها متوجه حضور آنها به عنوان نقاط نرم جمجمه نوزاد نمی‌شوند.
آیا نرم بودن ملاج کودک شکننده و آسیب‌پذیر است؟
هرچند که در ظاهر ملاج نوزاد شکننده است اما در واقع، ملاج سر نوزاد به وسیله‌ی یک غشای محکم احاطه شده است که از آن در برابر آسیب محافظت می‌کند.
- قسمت نرم کابرد دوگانه‌ای برای نوزاد به همراه دارد بطوری که امکان رشد سریع مغز را فراهم می کند تا مغز گسترش پیدا کند و همچنین تا زمان بسته شدن نقش کاسه‌ای الاستیسیته برای جمجمه را بازی می‌کند.
- هنگامی که نوزاد از حالت نوزادی به کودک نو پا تغییر می‌کند و شروع به راه رفتن ( و البته افتادن) می‌کند، این قسمت فیبری این امکان را فراهم می‌کند تا استخوان‌ها اثر افتادن روی زمین را تغییر و جذب کنند.
- گاهی‌اوقات می‌توان نبض نقطه نرم موجود در ملاج نوزاد را به هنگام عبور جریان خون در اطراف مغز و جمجمه وی در حین استراحت کردن وی مشاهده کرد.
علاج زود بسته شدن ملاج نوزاد چیست؟
به وضعیتی که در آن درزهای جمجمه خیلی زود بسته شوند کرانیوسین استوز گفته می‌شود و با زود بسته شدن ملاج همراه است. کرانیوسین استوز منجر به غیرطبیعی بودن شکل سر و مشکلاتی در خصوص رشد طبیعی مغز و جمجمه در نوزاد می‌شود. همچنین زود بسته شدن درزها می‌تواند فشار موجود در داخل سر را افزایش دهد. هرچند می‌توان این وضعیت را از طریق معاینه جسمانی نوزاد تشخیص داد اما غالبا استفاده از عکسبرداری با اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن جهت تایید تشخیص و رد هرگونه اختلالات دیگر الزامی است. در این شرایط ممکن است که پزشک متخصص اطفال جهت ارزیابی و درمان رشد غیرطبیعی سر، نوزاد را به یک جراح پلاستیک اطفال که در زمینه‌ی جراحی مغز و اعصاب تخصص دارد و یا یک جراحی مغز و اعصاب اطفال ارجاع دهد.
چه زمانی باید نرم بودن ملاج سر نوزاد را جدی گرفت؟
در صورت مشاهده علائم زیر به متخصص اطفال مراجعه کنید:
شاید بدن نوزاد شما دچار کم آبی شده باشد. معمولا در این شرایط نوزاد بیمار می‌شود و پزشک وی را معاینه می‌کند تا ببیند که آیا ملاج وی برجسته و یا فرو رفته نرفته است
ممکن است که نوزاد دچار ورم در مغز شده باشد. در صورتی که سر نوزاد به جایی برخورد کرده باشد و یا دچار تب و لتارژی شدید شده است بایستی حتما این قضیه را جدی گرفت. ممکن است که ملاج نوزاد به هنگام گریه کردن، سرفه، تخلیه باد معده و یا استفراغ کردن اندکی برآمده شود. در صورتی که پس از این قضایا ملاج نوزاد مجددا به حالت اولیه برگشت جای نگرانی نیست اما در غیر اینصورت باید حتما به یک متخصص اطفال مراجعه کنید.
ممکن است که بلافاصله پس از تولد نوزاد متوجه وجود کبودی و ورم بر روی سر نوزاد خود باشید. این مشکل غالباً در قسمت بالایی پشت سر به وجود می‌آید. همچنین ممکن است متوجه یک “سفالوهماتوم” یا ناحیه کبودشده‌ی نرم بر روی سر نوزاد خود شوید که به هنگام زایمان ایجاد شده است. معمولاً این کبودی‌ها و ورم پس از مدتی به‌خودی‌خود رفع می‌شوند و جای نگرانی ندارد.
ممکن است که نوزاد شما به هنگام تولد دارای موهای پر پشت و یا شاید هم به طور کامل طاس باشد. حتی اگر نوزاد شما دارای موی زیادی نیز باشد باز هم ممکن است که مدت کوتاهی پس از تولد موهای وی بریزد زیرا این موها صرفاً همچون پوششی محافظ برای سر کودک در داخل رحم مادر هستند لذا معمولا این موها می‌ریزند و موهای معمولی جای آنها را می‌گیرند. همچنین ممکن است پس از گذشت چند هفته، ماه و یا چند سال پس از تولد متوجه تغییر رنگ مو از رنگ روشن به تیره شوید. بهتر است که بدانید تمامی این مسائل طبیعی است. در این گونه مواقع، پزشک متخصص اطفال می‌تواند بهترین نظر را در خصوص این مسائل مربوط به فونتانل ارائه دهد اما ممکن است که به هنگام تماس با پرستار بخش تریاژ وی از شما بخواهد که به ملاج سر نوزاد نگاه کرده و ببینید که آیا ملاج وی بیش از حد طبیعی خود برجسته و یا فرو رفته است یا نه.
مراقبت‌های دوران باز بودن ملاج سر نوزاد
استخوان‌های نرم و درزهای انعطاف‌پذیر می‌توانند باعث مسطح شدن سر نوزاد شوند. به وضعیتی که در آن سطح پشت سر نوزاد صاف باشد پلاژیوسفالی گفته می‌شود اما اگر قسمت‌های کناری و جانبی سر صاف باشند در اینصورت بدان براکی‌سفالی اطلاق می‌شود. مسطح بودن این قسمت‌های سر به طور مستقیم به موقعیت خوابیدن و نحوه‌ی قرار دادن سر نوزاد به هنگام خواب مرتبط است. والدین باید کودک را به خوابیدن به پشت تشویق کنند و به هنگام بیداری قسمت گردتر سر وی را بر روی بالش قرار دهند. همچنین برای برداشتن وزن از روی استخوان‌ها می‌توان از یک حوله‌ی لوله شده و یا بالشی به شکل دونات استفاده کرد. برای اینکه کودک از یک طرف به طرف دیگر بر روی بلاش بچرخد می‌توانید از اسباب‌بازی مورد علاقه‌ی وی کمک بگیرید و هر بار آن را در یک طرف وی قرار دهید تا مجبور باشد به آن سمت بچرخد. با قویتر شدن عضلات گردن نوزاد، وی را بر روی شکم بخوابانید. با بزرگ شدن نوزاد و پیدا کردن توانایی چرخاندن سر خود و نشستن، فشار از روی جمجمه کاسته می‌شود و مسطح بودن سر تغییر پیدا کرده و به شکل طبیعی و گرد خود در می‌آید. چنانچه که شکل سر حتی پس از رسیدن نوزاد به مرحله نوپا شدن کماکان غیر طبیعی است در این صورت با پزشک صحبت کنید. احتمالا پزشک معاینات جسمانی و فیزیکی بر روی ملاج نوزاد انجام دهد تا ببیند که آیا مسئله خاصی از لحاظ رشد استخوان جمجمه وجود دارد یا نه. در صورت وجود مشکل، مراجعه به فیزیوتراپیست می‌تواند این مشکل را برطرف و اصلاح کند.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”
