نوزادان با سرهای نرم به دنیا می‌آیند تا امکان رشد شگفت انگیز مغز را که در سال اول زندگی رخ می‌دهد، فراهم کند. در نتیجه، سر آنها به راحتی “شکل می‌گیرد”. عبور از کانال تولد در هنگام زایمان ممکن است باعث شود که یک سر نوزاد تازه متولد شده گوشه دار یا خیلی دراز به نظر برسد. بنابراین برای جمجمه کودک (که از چندین استخوان تشکیل شده است که در نهایت به هم می‌پیوندند) طبیعی است که در چند روز یا چند هفته پس از تولد، شکل تا حدی عجیب به خود بگیرد. اما اگر یک کودک نقطه مسطح پایداری را، یا در یک طرف سر یا پشت سر داشته باشد، می‌تواند منجر به صاف شدن سر نوزاد شده، که پلاژیوسفالی موضعی یا سندرم سر صاف نیز نامیده می‌شود. صاف شدن سر نوزاد معمولا هنگامی که یک نوزاد در همان وضعیت همیشگی می‌خوابد و یا مشکلاتی در عضلات گردن دارد، اتفاق می‌افتد. به خاطر داشته باشید که این مشکل به رشد مغز صدمه نمی‌زند و یا هیچ مشکل ظاهری پایداری را به وجود نمی‌آورد. و خوشبختانه، به عمل جراحی نیاز ندارد. شیوه‌های ساده مانند تغییر موقعیت خواب نوزاد، نگه داشتن نوزاد در همان وضعیت، و فراهم آوردن موقعیت‌های خوابیدن بر روی شکم می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. اما اگر این سندروم در نوزادی درمان نشود این شکل غیر طبیعی سر نوزاد تا بزرگسالی باقی خواهد ماند.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
خوشبختانه سندروم سر صاف نیازی به عمل جراحی ندارد. متخصصین ما در کلینیک تخصصی کودکان امید براساس شدت دگرشکلی پلاژیوسفالی تجویز خاصی را انجام خواهند داد. چرخش مکرر سر کودک شما ممکن است اولین کاری باشد که پس از تشخیص پلاژیوسفالی برای فرزند شما، به شما توصیه شود. تغییر دادن موقعیت خواب نوزاد شما با چرخاندن سر به سمت مقابل و قرار ندادن نوزاد به پشت در هنگامی که بيدار است، می‌تواند به جلوگیری و درمان پلاژیوسفالی موضعی کمک کند. بعضی از موارد نیازی به درمان ندارند و با آغاز توانایی نشستن نوزاد، وضعیت ممکن است خود به خود حل شود. اگر ناهنجاری متوسط تا شدید باشد و روش تغییر موقعیت با شکست مواجه شود، پزشک کودک ممکن است استفاده از یک بانداژ یا کلاه فرم‌دهنده سر نوزاد را توصیه کند. چشم انداز برای نوزادان مبتلا به سندرم سر صاف بسیار عالی است.
جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو وقت درباره صافی سر فرزند دلبندتان می‌توانید با شماره‌های 02188898440 و 02188898441 تماس بگیرید.
[/alert]
چه چیزی باعث دگرشکلی پلاژیوسیفالی می‌شود؟
شایع‌ترین علت صاف شدن سر نوزاد (پلاژیوسفالی موضعی) خواب کودک است. با نگه داشتن سر نوزاد در یک موقعیت برای مدت زمان طولانی، جمجمه صاف می‌شود (در اثر فشار خارجی). گاهی اوقات نوزاد به علت محیط تنگ داخل رحمی (به عنوان مثال در زایمان چند قلو، لگن کوچک مادر و یا موقعیت بریچ) به علت تحت فشار قرار گرفتن جمجمه نوزاد، با این سندروم متولد می‌شود. عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به پلاژیوسفالی دگرشکلی را افزایش دهند عبارتند از:
تورتیکولیس عضلانی (کجی گردن مادرزادی)
یکی از دلایل دگرشکلی پلاژیوسفالی ممکن است تورتیکولیس عضلانی باشد. تورتیکولیس عضلانی می‌تواند یک وضعیت مادرزادی (در هنگام تولد) باشد که در آن یک یا چند عضله در یک طرف گردن بسیار تنگ و باریک می‌شود و باعث می‌شود که سر به سمت این گرفتگی عضله کج شود و چانه به جهت مخالف چرخش پیدا می‌کند. تورتیکولیس اغلب با ابتلا به پلاژیوسفالی همراه است، زیرا این نوزادان تمایل دارند سر خود را در همان وضعیت دراز کشیده نگه دارند. این امر می‌تواند باعث صاف شدن سر نوزاد شود و به این ترتیب، بسیاری از این نوزادان دچار سندرم سر صاف تورتیکولی می‌شوند. از آن جا که چرخاندن سر، انرژی زیادی را از نوزادان می‌گیرد، نوزادان با صافی شدید در یک طرف تمایل به ماندن در آن سمت را دارند، به طوری که گردن به دلیل عدم استفاده سفت می‌شود.
نارس بودن نوزاد
نوزادان نارس در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پلاژیوسفالی هستند، زیرا استخوان‌های جمجمه در 10 هفته آخر بارداری قوی‌تر و سخت‌تر می‌شوند. همچنین، از آنجا که بسیاری از نوزادان نارس به مدت طولانی در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بر روی یک دستگاه تنفس مصنوعی قرار می‌گیرند، سر آنها در یک موقعیت ثابت نگهداری می‌شود و خطر ابتلا به این دگرشکلی را افزایش می‌دهد.
خوابیدن طاق‌باز
قرار دادن نوزادان در وسیله‌هایی که در آن نوزاد اغلب در طول روز دراز می‌کشند (صندلی ماشین نوزاد، کریر، کالسکه، تاب و صندلی‌های فنری) نیز او را بیشتر در معرض خطر ابتلا به دگرشکلی پلاژیوسفالی قرار می‌دهد. با این حال، برای کاهش خطر ابتلا به SIDS (سندرم مرگ ناگهانی نوزاد)، امن‌ترین راه برای خواب نوزاد، خوابیدن او به پشت است. حتی به پهلو خوابیدن نیز با خطر بالاتر مرگ ناگهانی نوزاد همراه است.
علائم
سندرم سر صاف معمولا برای والدین به راحتی قابل تشخیص است. به طور معمول، پشت سر کودک، که استخوان پس سر نامیده می‌شود، در یک طرف مسطح است. معمولا موهای کمتری در آن قسمت سر نوزاد وجود دارد. اگر یک فرد از بالا به سر کودک نگاه کند، گوش در طرف صاف سر ممکن است به سمت جلو متمایل شده باشد در موارد شدید، ممکن است سر در طرف مقابل صافی سر، برآمده شود و پیشانی ممکن است ناهموار باشد. اگر علت سندروم صافی سر، تورتیکولیس باشد، گردن، فک و صورت نیز ممکن است تغییر شکل پیدا کنند.
تشخیص
پزشکان معمولا سندروم سر صاف را به سادگی با نگاه کردن به سر کودک تشخیص میدهند. برای چک کردن تورتیکولیس، پزشک ممکن است بررسی کند که کودک چگونه سر و گردن خود را حرکت می‌دهد. تست‌های آزمایشگاهی، اشعه X و توموگرافی کامپیوتری (CT scans) معمولا مورد نیاز نیستند. پزشک ممکن است چندین بار در طی چند ویزیت کودک را تحت نظر بگیرد تا ببیند که شکل سر چگونه تغییر می‌کند. اگر تغییر موقعیت سر کودک در هنگام خواب به بهبود شکل جمجمه در طول زمان کمک کند، احتمالا این مشکل به علت سندرم سر صاف است. اگر این روش موثر واقع نشود، این وضعیت ممکن است به علت شرایط دیگری مانند کرانیوسینوستوز باشد. کرانیوسینوستوز زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های جمجمه کودک زودتر از موعد مقرر به هم جوش می‌خورد و درزهای جمجمه بسته می‌شود(به طور معمول، در حدود 4 سالگی). این همجوشی رشد مغز را محدود می‌کند و باعث تغییر شکل جمجمه می‌شود. کودکان مبتلا به کرانيوزونوستوز نیاز به درمان دارند تا مشکل را حل کنند.
اگر پزشک مشکوک به کرانویسینوستوز یا یکی دیگر از بیماری‌ها باشد، ممکن است سایر آزمایش‌ها مانند اشعه ایکس یا CT اسکن را انجام دهد.
درمان دگرشکلی پلاژیوسفالی
اگر کودکی مبتلا به سندرم سر صافی باشد که ناشی از موقعیت خواب یا دراز کشیدن باشد، کارهای زیادی وجود دارند که والدین می‌توانند در خانه برای کمک به درمان این وضعیت انجام دهند:
عوض کردن موقعیت سر کودک در هنگام خواب
هنگامی که کودک به پشت خوابیده است، سر نوزاد را (از چپ به راست، راست به چپ) تغییر حالت دهید. اما ایده خوبی است تا کودک را طوری قرار دهید که قسمت گرد سر او بر روی تشک باشد و قسمت صاف سر او رو به بالا قرار بگیرد. اکثر پزشکان استفاده از هر بالش نرم یا دیگر وسایلی که نوزاد را در یک موقعیت نگه می‌دارد را توصیه نمی‌کنند.
موقعیت جایگزین در گهواره
دقت کنید که چگونه نوزاد خود را در گهواره می‌خوابانید. اکثر والدین راست دست نوزادان کوچک خود را با بازوی چپ بغل می‌کنند و نوزاد را طوری در گهواره قرار میدهند که سر نوزاد به سمت چپ باشد. در این موقعیت، نوزاد برای نگاه کردن به داخل اتاق باید به سمت راست بچرخد. در واقع، تورتیکولی به سمت راست همراه با صافی در سمت راست از سر، بسیار شایع‌تر از سمت چپ می‌باشد. هر طرف از سر نوزاد شما که صاف باشد، شما بایستی نوزاد را در گهواره به گونه‌ای قرار دهید که تشویق شود سرش را به سمت دیگر بچرخاند.
نوزاد خود را بیشتر بغل کنید
مقدار زمانی را که نوزاد به پشت می‌خوابد و یا در موقعیتی قرار می‌گیرد که سر او بر روی یک سطح نرم استراحت می‌کند (مانند صندلی‌های اتومبیل، کالسکه‌ها، تاب‌ها، صندلی فنری و محفظه بازی) را کاهش دهید. برای مثال، اگر کودک شما در صندلی ماشین در طول سفر به خواب رفته است، هنگامی که به خانه می‌رسید به جای این که همچنان نوزاد را در حالی که خواب است در صندلی نگه دارید، او را از صندلی بیرون بیاورید. بلندش کنید و نوزاد را بغل کنید، تا فشار از روی سر او برداشته شود.
به شکم خوابیدن را به نوزاد آموزش دهید
هنگامی که کودک شما در طول روز بیدار است زمانی را فراهم کنید تا او به شکم دراز بکشد. تمرین به شکم خوابیدن نه تنها شکل طبیعی پشت و سر را بهبود می‌بخشد بلکه به روش‌های دیگری هم به نوزاد کمک می‌کند. نگاه کردن به اطراف از یک زاویه جدید، یادگیری کودک و کشف دنیای اطرافش را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، این عمل به نوزاد کمک می‌کند تا عضلات گردن خود را تقویت کند و یاد بگیرد که بر روی بازوهای خود فشار بیاورد، که به تکامل عضلات مورد نیاز برای چهار دست و پا رفتن و نشستن کمک می‌کند. از آن جا که اکثر نوزادان مبتلا به پلاژیوسفالی درجاتی از تورتیکولیس را نیز دارند، فیزیوتراپی و یک برنامه ورزش خانگی معمولا بخشی از درمان توصیه شده خواهد بود. یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما تمریناتی آموزش دهد که با کودک خود انجام دهید شامل تکنیک‌های کششی که تدریجی و پیشرونده هستند. اکثر حرکت‌ها شامل کشش گردن کودک به سمت مقابل کجی می‌باشد. در عین حال، عضلات گردن کشیده‌تر خواهند شد و گردن خود را به خارج راست می‌کند. اگر چه این تمرین‌ها بسیار ساده هستند، اما باید به درستی انجام شوند.
کلاه
برای نوزادان مبتلا به سندرم سر صاف شدید که تغییر موقعیت برای ۲ تا ۳ ماه هیچ کمکی نکرده، ممکن است پزشک یک کلاه یا هد بند سفارشی تجویز کند. از آنجا که ممکن است کلاه برای همه کودکان موثر واقع نشود، بعضی از کودکان مبتلا به تورتیکولی شدید می‌توانند از هدبند بهره‌مند شوند. اگر کلاه در سنین بین ۴ تا ۱۲ ماهگی استفاده شود ( یعنی زمانی که یک کودک سریع‌ترین رشد را دارد و استخوان‌ها بیشترین قابلیت شکل‌پذیری را دارند )، بهتر عمل می‌کند. این تجهیزات با استفاده از فشار ملایم اما ثابت بر روی جمجمه در حال رشد کودک برای اصلاح مسیر رشد تلاش می‌کنند.
پیشگیری
نوزادان باید برای خوابیدن جهت پیشگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) به پشت روی زمین قرار بگیرند، با وجود اینکه در این پوزیشن احتمال ایجاد یک ناحیه صاف در پشت سر نوزاد بیشتر است. با این حال، تغییر موقعیت سر نوزاد در هر شب هنگامی که والدین آنها را در موقعیت خواب قرار داده‌اند و فراهم کردن زمانی برای به شکم قرار گرفتن کودک در هنگام بیداری، می‌توانند خطر ابتلا به سندروم سر صاف را کاهش دهند.
