درمان زردی نوزاد ناشی از شیر مادر با پایین آوردن سطح بلیروبین خون

زردی، به وضعیتی گفته می‌شود که باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم می‌گردد. دو مشکل رایج ممکن است در نوزادانی که شیر مادر می‌خورند رخ دهد:

• اگر زردی پس از گذشت یک هفته از تولد نوزاد دیده شود و نوزاد از لحاظ دیگر سالم باشد، به این بیماری زردی ناشی از شیر مادر گفته می‌شود.
• گاهی اوقات، زردی، نه به دلیل خود شیر مادر، بلکه زمانی اتفاق می‌افتد که نوزاد شما به اندازه‌ی کافی شیر دریافت نمی‌کند. به این وضعیت زردی ناشی از نقصان شیردهی گفته می‌شود.

بسیاری از موارد زردی ناشی از شیر مادر، قابل پیش‌گیری نیستند. حتی اگر نگران ابتلا نوزاد خود به این بیماری هستید، نباید شیردهی را قطع کنید. شما فقط زمانی باید این کار را انجام دهید، که پزشک به شما توصیه کند. شیر مادر برای حفظ سلامت نوزاد، ضروری می‌باشد. شیر مادر، تمامی مواد مغذی لازم برای نوزاد را تأمین کرده و از او در مقابل بیماری‌ها و عفونت‌ها محافظت می‌کند.

انواع زردی در نوزادان

دو نوع زردی در رابطه با شیردهی مطرح می‌شوند.

• نوع اول، زردی ناشی از شیردهی زودرس، ممکن است از محرومیت کالری و یا تعداد ناکافی دفعات شیردهی منجر شود. این نوع از زردی می‌تواند با تشویق مادر به مراقبت هر چه بیشتر از نوزاد، پیشگیری و درمان شود، بخصوص اگر سطح بیلی روبین در حال بالا رفتن باشد.
• نوع دوم، زردی طولانی مدت، که دیرتر اتفاق می‌افتد، به نام سندروم زردی ناشی از شیر مادر است که با یک یا چند ناهنجاری در خود شیر مادر مرتبط می‌باشد. سندروم زردی ناشی از شیر مادر، در صورتی که غلظت بیلی روبین سرم کمتر از 270 mcmol/1 در نوزادان سالم کامل باقی بماند، به هیچ درمانی نیاز ندارد. اگر غلظت سرم بیلی بروبین از 270 mcmol/1 بیشتر شد و بالا رفت، ممکن است توقف موقتی شیردهی لازم باشد.

علت‌های زردی در نوزادان

بیلی روبین یک رنگدانه‌ی زرد است که در هنگام بازیابی سلول‌های قرمز خون توسط بدن، تولید می‌شود. کبد به شکستن بیلی روبین کمک می‌کند، بنابراین این ماده می‌تواند همراه با مدفوع از بدن خارج شود. طبیعی است که نوزادان در روزهای یکم تا پنجم پس از تولد مقداری زرد باشند. اغلب اوقات زردی تقریباً در روزهای سوم یا چهارم به اوج خود می‌رسد. زردی ناشی از شیر مادر، پس از نخستین هفته‌ی تولد مشاهده می‌شود. این عارضه احتمالاً به دلایل زیر ایجاد می‌شود:

• فاکتورهایی در شیر مادر که کمک می‌کنند نوزاد بیلی روبین را از روده جذب کند.
• فاکتورهایی که باعث می‌شوند پروتئین‌های موجود در کبد نوزاد نتوانند بیلی روبین را بشکنند.

گاهی اوقات، زردی زمانی اتفاق می‌افتد که نوزاد شما شیر کافی دریافت نمی‌کند و دلیل ایجاد آن، خود شیر نیست. این نوع از زردی با شکل قبلی متفاوت است چرا که در نخستین روزهای پس از تولد ایجاد می‎شود. این نوع به نام زردی ناشی از نقصان شیر مادر، زردی ناشی از شیر ندادن یا حتی زردی ناشی از گرسنگی نام دارد.

• ممکن است نوزادانی که زود متولد می‌شوند (قبل از 37 یا 38 هفتگی)، قادر نباشند که به خوبی شیر بخورند.
• زردی ناشی از نقصان شیردهی یا زردی ناشی از شیر ندادن، نیز ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که شیردهی تحت ساعت‌های معینی انجام شود (مثلاً هر سه ساعت ده دقیقه شیردهی) یا در صورتی که در زمان بروز نشانه‌های گرسنگی در نوزاد، به او پستانک داده شود. زردی ناشی از شیر مادر ممکن است ارثی باشد. این عارضه در زنان و مردان به یک اندازه دیده شده و یک نوزاد از هر سه نوزادی که تنها از شیر مادر تغذیه می‌کنند را درگیر می‌کند.

نشانه‌های زردی در نوزادان

نشانه‌های زردی ناشی از شیر معمولاً پس از هفته‌ی اول تولد آشکار می‌شود. این نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم به زردی
• تب
• بی‌خوابی
• وزن‌گیری ضعیف
• گریه با صدای بلند

معاینات و آزمایشات برای تشخیص زردی

تست‌های آزمایشگاهی که ممکن است انجام شوند شامل:

• سطح بیلی روبین (کلی و مستقیم)
• تست اسمیر خون برای مشاهده‌ی شکل و اندازه‌ی سلول‌های خونی
• نوع خون
• شمارش کامل خون
• شمارش رتیکولوسیت (تعداد گلبول‌های قرمز با نابالغی کم)

در برخی از موارد، یک آزمایش خون برای چک کردن گلوکز 6 فسفات دهيدروژناز (G6PD) ممکن است انجام شود. G6PD پروتئینی است که کمک می‌کند تا گلبول‌های قرمز به درستی عمل کنند. این آزمایشات انجام می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که زردی دلیل خطرناک دیگری نداشته باشد. یک آزمایش دیگر که ممکن است در نظر گرفته شود، شامل توقف شیردهی و دادن شیر خشک برای 12 تا 24 ساعت است. با انجام این کار، مشاهده می‌شود که آیا سطح بیلی روبین پایین می‌آید یا خیر. این آزمایش همیشه ضروری نیست.

درمان زردی در نوزادان

درمان زردی ناشی از شیر مادر به موارد زیر بستگی دارد:

• سطح بیلی روبین در نوزاد شما، که به صورت طبیعی در نخستین هفته‌ی پس از تولد بالا می‌رود.
• سطح بیلی روبین چقدر سریع در حال بالا رفتن است؟
• نوزاد شما نارس بوده است یا خیر؟
• نوزاد چطور شیر می‌خورد؟
• سن نوزاد شما چقدر است؟

غالباً سطح بیلی روبین برای سن نوزاد طبیعی است. نوزادان به صورت نرمال، دارای سطوح بالاتری از بیلی روبین نسبت به بچه‌های بزرگتر و بزرگسالان دارند. در این مورد، هیچ درمانی به جز مراقبت از نزدیک و با دقت، مورد نیاز نیست. شما می‌توانید از آن نوع زردی که با شیردهی کم ایجاد می‌شود، با اطمینان از شیر خوردن کافی نوزاد خود، پیشگیری کنید.

• در هر روز تقریباً ده تا دوازده بار شیر بدهید و این کار را از روز اول تولد نوزاد شروع کنید. هر زمان که نوزاد هشدار داد، به او شیر بدهید. هشدار گرسنگی نوزاد شامل خوردن دست‌ها و زبان زدن لب‌هایش می‌باشد.
• اگر صبر می‌کنید تا نوزاد گریه کند، شیردهی شما صحیح نیست.
• تا زمانی که نوزاد به صورت پیوسته می‌مکد و قورت می‌دهد، به صورت نامحدود از هر سینه به او شیر بدهید. نوزادی که شکم او پر است، آرام بوده، دست خود را شل می‌گیرد و به سمت خواب رانده می‌شود.

اگر شیردهی به خوبی انجام نمی‌شود، در زودترین زمان ممکن، از یک مشاور شیردهی یا پزشک کمک بگیرید. نوزادانی که پیش از هفته‌های 37 یا 38 متولد می‌شوند، معمولاً به کمک اضافی نیاز دارند. مادران آنها معمولاً نیاز دارند که زودرس بودن نوزاد را اعلام کرده یا در زمان آموزش شیردهی، شیر را از سینه پمپ کنند. شیر دادن و پمپ کردن زیاد (نزدیک دوازده بار در روز) مقدار شیری که بدن می‌سازد را افزایش می‌دهد. اینها می‌توانند باعث افت سطح بیلی روبین شوند. از پرشک خود درباره‌ی لزوم دادن شیر خشک به کودک خود، سؤال کنید.

• حفظ شیردهی، بهترین کار است. نوزادان به شیر مادر نیاز دارند. با اینکه نوزادی که شیر خشک می‌خورد، ممکن است کمتر به شیر مادر نیاز داشته باشد، اما شیر خشک دادن به نوزاد می‌تواند باعث شود بدن شما شیر کمتری تولید نماید.
• اگر منبع شیر به این دلیل پایین است که تقاضای نوزاد پایین بوده است (برای مثال، اگر نوزاد زود به دنیا آمده)، ممکن است نیاز باشد که برای زمان کوتاهی از شیر خشک استفاده کنید. همچنین باید برای کمک به تولید شیر بیشتر، تا زمانی که نوزاد بهتر قادر بود که شیر را از سینه بخورد، باید از پمپ استفاده کنید.
• سپری کردن زمان‌هایی برای برقراری تماس پوستی بین مادر و نوزاد، می‌تواند به نوزاد احساس بهتری داده و به مادر کمک کند که شیر بیشتری بسازد.

در برخی از موارد، اگر نوزادان قادر به شیر خوردن نباشند، مایعات از طریق رگ به آنها داده می‌شود تا سطح مایعات در بدنشان افزایش یافته و سطح بیلی روبین کاهش یابد. برای کمک به شکسته شدن بیلی روبین در صورتی که سطح آن خیلی بالا است، ممکن است نیاز باشد که کودک زیر نور آبی خاصی (عکاسی) قرار گیرد. ممکن است بتوانید این کار را در خانه هم انجام دهید.

عوارض احتمالی

در زردی واقعی ناشی از شیر، در بسیاری از موارد، هیچ عوارضی وجود ندارد. با این حال، نوزادان دارای سطح بیلی روبین بسیار بالا، در صورتی که مراقبت پزشکی صحیح دریافت نکنند، ممکن است دچار تأثیرات شدیدی گردند.

چه زمانی باید با متخصص تماس گرفت؟

اگر نوزاد از شیر خودتان تغذیه می‌کنید و مشاهده کردید که پوست یا سفیدی چشم‌های او زرد شده اند (زردی)، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

پیشگیری از زردی در نوزادان

زردی نوزاد ناشی از شیر مادر قابل پیشگیری نیست و ضرری هم ندارد. اما زمانی که رنگ نوزاد زرد باشد، شما باید فوراً سطح بیلی روبین او را چک کنید. اگر سطح بیلی روبین بالا بود، بررسی و اطمینان از اینکه مشکلات دیگر پزشکی وجود ندارند، بسیار مهم است.

نام‌های دیگر زردی

هیپربیلیروبینمی شیر مادر، زردی ناشی از شیر مادر، زردی ناشی از نقصان شیر مادر