خواب نرمال نوزادان از بدو تولد تا 1 سالگی + 12 سوال رایج مادران

در این دوران، نوزادان تحت تاثیر ریتم تاریک قرار می‌گیرند و شروع به خواب به طور مداوم برای حدود 6 ساعت در طول شب می‌کنند و بیدار ماندن به مدت بیشتری در طول روز را مدیریت می‌کنند. در این بازه‌ی زمانی، معمولا مقدار کلی خواب نوزاد بین 12 تا 14 ساعت است که این مدت در طول شب پخش می‌شود. اولین نشانه ریتم شبانه روزی بین 3 تا ۴ هفته ظاهر می‌شود و از مشخصه‌های آن یک فاز طولانی بیداری بین ساعت 17.00 تا 22.00 است. در طول این زمان، کودک اغلب در حالت بیداری فعال است و گریه غیر قابل کنترل می‌کند که می‌تواند به دلیل گرسنگی یا دل درد  و یا کولیک باشد.

در این بازه‌ی زمانی کل زمان صرف خواب به طور مداوم به حدود 10 تا 12 ساعت کاهش می‌یابد و در نتیجه کودک مدت زمان بیشتری را به بیداری می‌گذراند؛ در سن 1 سالگی یک کودک 13 ساعت در روز می‌خوابد اما کوکدکان بین 3 تا 4 سال به مدت 12 ساعت در روز می‌خوابند.

خواب روزانه‌ در بین نوزادان بسیار شایع است و به تدریج با افزایش سن وی میزان خواب روزانه‌ی وی کاهش می‌یابد بطوری که این میزان از 3 تا 4 بار خوابیدن در روز در سن 6 ماهگی  به 2 بار خوابیدن در روز در حدود 12 ماهگی کاهش می‌یابد. در سن حدود 18 ماهگی، کودکان تمایل دارند که تنها یک بار در بعدازظهر و به مدت طولانی بخوابند.

در این دوران بیداری شبانه بین ساعات ۹ تا ۱۲ شب و ۳ تا ۶ صبح افزایش پیدا می‌کند (84٪ از نوزادان حداقل یکبار در این بازه‌ی زمانی بیدار می‌شوند) و غالبا این شب بیداری‌ها  تا سن 2 تا 3 سالگی نیز ادامه می‌یابد. در حالی که کودک به تدریج آگاهی بیشتری از دنیای اطراف خود به دست می‌آورد اما محرک‌های خارجی می‌توانند بیش از پیش باعث ایجاد اختلال در  آنها و تصوراتشان در طول شب شود و یا به عبارتی دیگر این اختلالات به شکل رویاها و کابوس‌ها نمود پیدا کرده و خواب کودک را برهم می‌زنند.

یکی از کارکردهای خواب در نوزادان تازه به دنیا آمده مرتبط با رشد مغز است. در طول خواب، هورمون‌های ضرروری برای رشد نوزاد ترشح شده و اطاعات دریافت شده توسط وی در طول روز در ذهن وی منسجم می‌شوند و در نتیجه‌ی آنها را فرا می‌گیرد. نوزاد تازه به دنیا آمده موجودی خارق‌العاده است و مدام در حال یادگیری است. ضرورت افزایش خواب مساوی است با رشد بیشتر کودک که در این سن اتفاق می‌افتد.

در چند ماه اول زندگی باید تخت نوزاد در کنار تخت پدر و مادر باشد. از آنجایی که معمولا با بیدار شدن نوزاد اغلب به شیر نیاز دارد لذا معمولا در ماه‌های اول خواباندن نوزاد در اتاق کودک خیلی دور است. در مورد این که آیا نوزاد در نزد پدر و مادر بخوابد یا نه دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ بسیاری از والدین واههمه‌ی این را دارند که مبادا شب و به هنگام خوابیدن بطور ناخواسته به نوزاد خود صدمه بزنند. برخی از محققان معتقدند که نوزادانی که در زمان خوابیدن با مادران خود ارتباط فیزیکی دارند از پیشرفت روحی و جسمی بهتری برخوردار خواهند بود و وجود این ارتباط مانع از “مرگ خاموش نوزاد” می‌شود. پس از آنکه در مورد محل خواب نوزاد خود تصمیم گرفتید بهتر است که محل خواب شب و روز وی را یکسان انتخاب کنید و وی را در همان جایی در روز بخوابانید که شبها آنجا می‌خوابد. (برای مثال، اینطور نباشد که در طول روز کودک در کالسکه بخوابد و شبها د رختخواب بخوابد). همچنین بهتر است سعی‌کنید که فرزند خود را به پهلو و یا پشت بخوابانید و خوابیدن آنها بر روی شکم خودداری کنید مگر اینکه پزشک متخصص اطفال دستورالعمل‌های خاصی برای انجام این کار به شما پیشنهاد کند. بین ماه های چهارم و هفتم، نوزادان توانایی حرکت و چرخیدن را بدست می‌آورد  و موقعیت صحیح خوابیدن خود را انتخاب می‌کند.

قطعا در این زمینه یک عنصر ژنتیکی دخیل است: از پدربزرگ و مادربزرگ خود بپرسید که هنگامی که شما کوچک بودید پدر و مادر شما چگونه می‌خوابیدند . غالبا در این مواقع در مورد تجاربی خواهید شنید که شبیه به دوران کودکی شما هستند. بعضی از نوزادان نیز همانند بزرگسالان به خواب کمتری نیاز دارند (نوزادان کوتاه خواب) و برخی دیگر از این نوزادان نیاز به خواب بیشتری دارند (نوزادان طولانی خواب)؛ برخی از نوزادان در طول شب فعالیت کمتری دارند و با انرژی فراوانی بیدار می‌شوند در حالیست که برخی دیگر از نوزادان هرگز نمی‌خواهند که در طول شب بخوابند و صبح‌ها به زور از خواب بیدارمی‌شوند.

هنگامی که نوزادی در طول شب بیدار می‌شود بسیار مهم است که صبور باشید، به عبارتی دیگر بلافاصله به سراغ فرزند خود نروید بلکه چند لحظه‌ای صبر کنید. سعی کنید در مورد شدت گریه کودک قضاوت کرده و از در برابر آن مقاومت کنید. هنگامی که به کودک نزدیک می‌شوید از روشن کردن چراغها یا برداشتن وی خودداری کنید. به مراتب بهتر است که در این وضعیت کودک یا نوزاد خود را با لحنی نرم و اندکی نوازش وی به هنگام خوابیدن آرام کنید. در صورتی که ضروری نیست، از دادن چای، شیر یا نوشیدنی مشابه به آن خودداری کنید و قبل از اینکه کودک به طور کامل مجدد بخوابد اتاق وی را ترک کنید. با پیروی از این دستورالعمل‌ها می‌توانید از تبدیل شدن حضور شما به تنها راه موجود برای خواباندن کودک خود جلوگیری کنید.

به طور کلی، نوزادان ۴ تا ۶ ماهه تمام شب را می‌خوابند اما در این خصوص متغییرهای فردی زیادی وجود دارد.مهمترین کاری که باید در این سن انجام دهید این است که زمانبندی کودک را تنظیم کنید تا از زمان خواب، بیداری و زمان غذا خوردن وی در یک ساعت خاصی از روز اطمینان حاصل کنید. یکی دیگر از مهم ترین کارهایی که باید انجام دهید این است که از برقراری تماس کودکتان با نور خورشید و بازی‌ کردن وی در طول روز مطمئن شوید زیرا معمولا نوزادان در طول روز فعالیت کمتری دارند و از قرار گرفتن در معرض نور شدید در طول شب پرهیز می‌کنند.

همزمان با اینکه کودک یک ریتم شبانه روزی به دست می آورد و با چرخه نور و تاریکی سازگاری پیدا می‌کند، کودکانی که در طول روز زندگی آرام و منظمی دارند، اغلب ممکن است که عصبی شوند و در طول شب گریه کنند. در ماه‌های اولیه این موارد غالبا ناشی از دل درد یا کولیک گازی است.

هرچند که هنوز معلوم نیست که آیا کودک واقعا بر اثر دل درد است که گریه می‌کند یا نه اما آنچه که معلوم است این است که کودکانی که به شدت با این اختلال مواجه هستند مشکلات بیشتری به هنگام خوابیدن دارند. گریه و تحریک در شب عوارض طبیعی رشد مکانیسم‌هایی است که باعث خواب می‌شوند. این موارد در پایان روز با فاز طبیعی بیش‌فعالی در ارتباط هستند که با فاز روزانه بزرگسالان از لحاظ حداکثر هوشیاری مطابقت دارد. اولین علامت ریتم شبانه روزی در حدود ۳ تا ۴ هفته ظاهر می‌شود و با یک دوره طولانی مت بیداری در بین ساعت‌های ۵ عصر تا ۱۰ شب همراه است. بعضی از بچه‌ها فاز نور و بیداری مختصر عبور می‌کنند اما این در حالیست که برخی دیگر از آنها یک فاز طولانی دارند که می‌تواند تا دیر وقت در شب ادامه پیدا کند؛ برخی دیگر نیز شب‌ها دیر وقت مجددا بیدار می‌شوند. در طی این مراحل، ریتم شبانه روز کودک به طور صحیح تثبیت می‌شود پس بنابراین برخورد صحیح با حالت آشفته کودکتان بسیار حائز اهمیت است. با فراهم کردن محیطی آرام برای کودکتان از طریق پرهیز از قرار گرفتن در معرض نور شدید و تحریک یا تکان دادن کودک می‌توانید این فرصت را برای کودک خود فراهم کنید تا او به تنهایی به خواب فرو برود و برای خوابیدن نیازی به شما نداشته باشد.

در اولین هفته‌های زندگی، ریتم نوزاد تازه متولد شده توسط نیازهای داخلی تنظیم می‌شود تا هر بار که از خواب بیدار می‌شود، بتواند آنها را تغذیه کند. پس از گذشت حدودا ۴ الی ۶ ماه، در صورتی که نوزادان بطور منظم در طول روز تغذیه شود، نیازی به تغذیه در شب ندارد. بنابراین اگر کودک شما در طول شب بیدار می‌شود، نباید به وی غذا یا نوشیدنی دهید. مقادیر زیادی از مایعات که بعضی از کودکان در شب می‌نوشند (مخصوصا دم‌نوش‌های  گیاهی) اغلب به خیس کردن رختخواب منجر می‌شود که متعاقبا بیداری و گریه‌ی بیشتری را به همراه دارد. علاوه بر این، با این کار باعث می‌شوید تا حضور یک بطری در کنار وی به  تنها راه برای خوابیدن کودکتان تبدیل شود و غالبا بدین دلیل در طول شب بیدار می‌شوند تا از آن بنوشند.

خیر. باید از دادن هم داروهای گیاهی و هم مواد دارویی به کودکان زیر سنین ۲ سال اجتناب شود زیرا این مواد نه تنها باعث برطرف شدن مشکل بی‌خوابی نمی‌شوند بلکه پس از قطع مصرف آنها مجددا علائمی بی‌خوابی در کودک ظاهری می‌شود.

گاهی‌اوقات مصرف این مواد می‌تواند اثر معکوسی از خود برجا بگذارد و به جای آنکه به آرام کردن کودک کمک کند باعث تحریک وی می‌شود. اکثریت موارد بیخوابی در این سن ناشی از مشکل سازگاری با ریتم‌های طبیعی، تهویه هوای اتاق و یا محافل چسبنده و مرطوب است که باید جهت حل مشکل این موارد تغییر یابند. اغلب والدین به هنگام دادن آرامبخش به نوزاد خود احساس گناه و ناخوشایندی می‌کنند. اگر مصرف این داروها با دستور پزشک باشد، گاهی‌اوقات می‌توانند مفید و حتی گاهی‌اوقات برای روند اصلاح عادات بد خوابیدن ضروری باشند.

بله، 2 لحظه‌ی تکاملی وجود دارد که برای ریتم شبانه‌روزی و خواب خوب بسیار مهم هستند. در ماه‌های ۳ تا ۴، نوزادان تحت تاثیر محرک‌های محیطی قرار می‌گیرند و به تدریج با چرخه ۲۴ ساعته‌ی نور- تاریکی سازگاری پیدا می‌کنند. کودک باید در طول روز در معرض نور مستقیم و در طول شب در یک محیط تاریک قرار بگیرد. هنگامی که مادر یا پدر از سر کار به خانه می‌آید این لحظه می‌تواند برای کودک لحظه‌ای مهم باشد چرا که کودک می‌تواند در این لحظه همبازی پیدا کرده و هیجان‌زده می‌شود اما با این وجود بهتر است که محرک‌های خارجی در این ساعات کاهش یابد. بنابراین تنظیم یک برنامه‌ی منظم برای زمان خواب و بیداری مهم است. در ماه‌های حدودا هشتم و نهم، در نوزادان ترس از غریبه‌ها ایجاد می‌شود و اضطراب جدایی در آنها نیز افزایش پیدا می‌کند که هر دوی این موارد بخشی از یک مرحله رشد طبیعی می‌باشند. غالبا این مرحله با افزایش فیزیولوژیکی در شب بیداری همراه است.

سعی کنید که برنامه‌های ثابتی را مرتبط با زمان آرامش و خوابیدن فرزندتان تنظیم کنید. لالایی گفتن و عوض کردن پوشک و یا شستن کودک می‌تواند علامت خوبی برای کودک باشد. همیشه سعی کنید که فرزند خود را قبل از خوابیدن در تختخواب کودک قرار دهید و مدتی را به کودک فرصت دهید تا خودش به تنهایی بخوابد. در ۴ تا ۶ ماهگی، شما می‌توانید شروع به اجرای این دستورالعمل‌ها کنید. قبل از برداشتن کودک در زمان تکان خوردن و یا سر و صدا کردن یا گریه‌ کردن مهم است که مدتی را صبر کنید تا ببینید چه اتفاقی می‌افتد. فرصت دادن به کودک برای ابراز خواسته‌هایش بسیار مهم است. در این موارد غالبا خوشبختانه کودک به خودی خود و بدون کمک می‌خوابد. اگر مشکلات کودک پایدار است و کودک “در برابر خوابیدن” مقاومت می‌کند، می‌توانید از روش gradual extinction  استفاده کنید. در این روش به گریه کودک توجهی نمی‌شود و می‌گذارند آنقدر کودک گریه کند تا خوابش ببرد.

 در دوران ۸ تا ۹ ماهگی، در نوزادان بیداری شبانه از لحاظ فیزیولوژیکی بر اثر ترس از غریبه‌ها افزایش می‌یابد که به افزایش اضطراب به هنگام جدایی از مادر مربوط می‌شود.در این دوران اگر کودک از مادر جدا شود شروع به گریه کردن و ناامید شدن می‌کند و هنگامی که نزد مادرش است همواره به دنبال تماس فیزیکی و چشمی با مادرش است. این لحظه، لحظه‌ای حیاتی در کسب خواب خوب است. می‌توانید از روش “حداقل سر زدن به کودک” استفاده‌کنید. این روش شامل برگذاری مراسمی معمولی برای رفتن به تختخواب، ترک اتاق کودک و سپس بررسی هر دو یا سه دقیقه یکبار می‌باشد، حتی اگر کودک گریه یا سر و صدایی ایجاد نکند. زمانی که به داخل اتاق کودک می‌روید تا به وی سر بزنید باید سعی‌ کنید که کودک را با شیرین حرف زدن آرام کنید و سپس قبل از اینکه کودک مجددا به خواب برود، اتاق وی را ترک کنید. باید این روند را تا زمانی تکرار کنید که کودک بخوابد. همچنین می‌توانید از این روش در مواردی که کودک از بیداری شبانه رنج می‌برد نیز استفاده کنید اما بخاطر داشته باشید که بیش از چند بار به اتاق وی رجوع نکنید.

کودکان و والدین روش‌های مختلفی برای واکنش به خوابیدن و بیداری شبانه دارند که امکان مشاوره صحیح را بدون توجه به فرزند و والدین غیرمیسر می‌سازد. به غیر از روش “حداقل سر زدن به کودک” یک روش عمومی دیگر برای استفاده همان روش “gradual extinction” است. با در نظر گرفتن یک گام کوچک در یک زمان، می‌توان در دستیابی کودک به رفتار مطلوب کمک حال باشد. به عنوان مثال می‌توان به تدریج کودک را به جدا خوابیدن از والدین و یا بیدار شدن به دور از آنها در شب عادت داد. اگر کودک شروع به گریه یا صدا زدن کرد به مدت ۳۰ ثانیه صبر کنید و سپس به اتاق او بروید و او را آرام کنید، بخاطر داشته باشید که حداقل تعامل متقابل با کودک را برقرار نمایید و زمانی اتاق وی را ترک کنید که کودک به خواب نرفته است. به مرور زمان با هر بار صدا زدن کودک در شب، مدت زمان انتظار قبل از رفتن به اتاق کودک جهت آرام کردن وی را طولانی‌تر کنید. به مرور زمان این مدت را به 1 تا 2 دقیقه و یا بیشتر برسانید تا زمانی که کودک مجددا بدون کمک شما به خواب برود. هر شب مدت زمان انتظار قبل از رفتن به اتاق کودک را دو برابر کنید. پس از گذشت حدود یک هفته اوضاع رو به بهتر شدن می‌رود. باید همیشه در اتاق کودک نور اندکی وجود داشته باشد تا کودک بتواند محیط اطراف خود کنترل کند. وقتی کودک شما گریه می‌کند و شما به سراغ او نمی‌روید احساس گناهی به خود راه ندهید زیرا شما با این کار هیچگونه آسیب روانی به او وارد نمی‌کنید. اگر شما در استفاده از این تکنیک‌ها پایدار و مصمم باشید می‌توانید به نتایج دلخواه برسید.