تشنج تخلیه الکتریکی غیرطبیعی سلول‌های عصبی مغز یا بخشی از مغز است. این تخلیه غیرعادی می‌تواند هوشیاری فرد را تحت تأثیر قرار دهد یا احساسات غیرطبیعی، حرکات و تکان‌های ناخواسته‌ای را ایجاد کند. تکان‌های ایجاد شده، انقباضات شدید، ناخواسته و ریتمیک عضلات هستند که قسمت زیادی از بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. تشنج در کودکان اغلب مشابه تشنج در بزرگسالان است. با این حال برخی از انواع تشنج مانند تشنج ناشی از تب و اسپاسم نوزادان تنها در کودکان وجود دارد.
مشکلات خاص در کودکان مانند حمله‌های تنفسی و شبانه ممکن است شبیه تشنج باشد اما این اختلالات باعث فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز نمی‌شود و در نتیجه تشنج کودکان نیست. خود تشنج به مغز آسیب نمی‌رساند یا منجر به مشکلات ثابت و ماندنی نمی‌شود مگر اینکه برای بیش از یک ساعت ادامه یابد (اکثر تشنج‌ها تنها چند دقیقه طول می‌کشند). برای مثال، برخی از اختلالات می‌توانند با رشد کودک تداخل پیدا کنند. اینکه برخی از انواع تشنج‌های عود کننده می‌توانند بر رشد مغز تاثیر بگذارند یا نه در این مقاله مورد بحث است.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
تشنج در نوزادان و کودکان دارای علائم متفاوتی است. شناخت علائم تشنج برای والدین امری ضروری است و اقدام به موقع آنها جان کودک را نجات خواهد داد. درصورت مشاهده علائم تشنج در کودک خود به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. متخصصین ما در کلینیک تخصصی اطفال امید پس از معاینه کودک علت ایجاد تشنج را تشخیص می‌دهند و روش مناسب برای درمان تشنج کودک را ارائه خواهند داد. در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره 02188898440 و 02188898441 تماس حاصل فرمایید.[/alert]
دلایل
تشنج ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- اختلالات عمومی مانند تب بالا و عفونت در خون (سپسیس)
- اختلالات مغزی مانند خونریزی (hemorrhage) در مغز، ناهنجاری مغزی، آسیب سر، عفونت، مانند انسفالیت یا مننژیت و سکته مغزی.
- اختلالات متابولیک مانند تومور (به ندرت)
- اختلالات ارثی که بر پردازش (متابولیسم) آمینواسیدها، چربیها یا کربوهیدرات‌ها و اختلالات موقت در قند خون (گلوکز)، کلسیم، منیزیم، ویتامین B6 یا سدیم تأثیر می‌گذارد.
- استفاده از مواد مخدر (مانند کوکائین، هروئین و یا دیازپام آرام بخش) توسط مادر در دوران بارداری، منجر به باز گرفتن در نوزاد می‌شود.
علائم
تشخیص تشنج در نوزادان تازه متولد شده دشوار است. نوزادان ممکن است با دست به لب‌های خود ضربه بزنند و یا ناخواسته آنها را بجوند، چشم آنها در جهت‌های مختلف حرکت می‌کند و گاهی درحرکت لنگ می‌زنند.
در نوزادان بزرگ‌تر یا کودکان یک قسمت یا تمام بدن شروع به لرزش، تکان خوردن یا انقباض می‌کند. اندام‌ها ممکن است بدون اراده حرکت کنند. کودکان ممکن است خیره و گیج شوند، احساسات غیر معمولی، مانند بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن، در قسمت‌های مختلف بدن یا احساس ترس بدون هیچ دلیلی داشته باشند.
تشخیص
نوزادان مبتلا به تشنج بلافاصله مورد بررسی قرار می‌گیرند تا علل و عوامل جدی که می‌توانند اصلاح شوند، بررسی شوند. اگر کودک مبتلا به تشنج باشد، پزشکان برخی از معاینات فیزیکی و بالینی را انجام می‌دهند. آنها از والدین در مورد سوابق خانوادگی تشنج پرسش‌هایی خواهند کرد. تست تشخیص تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نواز مغزی (الکتروانسفالوگرافی (EEG: (آزمایشی که امواج مغزی را با استفاده از سنسورهای قرار داده شده روی پوست سر ضبط می‌کند) انجام می‌شود تا فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز بررسی شوند. نواز مغزی زمانی که کودک یا نوزاد هوشیار و خواب است انجام می‌شود.
- اندازه‌گیری سطح اکسیژن در خون با استفاده از یک حسگر بر روی انگشت (پالس اکسیمتری) برای تعیین اینکه آیا میزان اکسیژن کم است یا نه.
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری قند خون (گلوکز)، کلسیم، منیزیم، سدیم و سایر مواد جهت بررسی اختلالات متابولیک
- ضربه یا نمونه برداری نخاعی (پونکسیون کمری) برای به دست آوردن یک نمونه از مایع در اطراف مغز و طناب نخاع (مایع مغزی نخاعی)، که برای عفونت های مغز و سایر اختلالات بررسی می‌شود.
- کشت خون و ادرار برای بررسی عفونت
- آزمایش‌های تصویربرداری مغز مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای بررسی ناهنجاری‌های مغز، خونریزی، تومورها و دیگر آسیب‌های ساختاری به بافت مغزی (به عنوان مثال، با سکته مغزی)
درمان
درمان تشنج در نوزادان و کودکان عمدتا بر علت تشنج متمرکز است.
درمان طولانی مدت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داروهای ضد تشنج
اگر کودکان فقط یک تشنج داشته باشند، معمولا نیازی به مصرف داروی ضدتشنج نیست. در صورتی که دوز استاندارد بر میزان تشنج‌ها تأثیری نداشته باشد، دوز ضد تشنج معمولا افزایش می‌یابد. این دوز همچنین می‌تواند با رشد کودکان و افزایش وزن آنها تنظیم شود. در صورتی که اولین مورد تنها تا حدی مؤثر باشد یا عوارض جانبی ناخوشایند داشته باشد، یک ضد تشنج دیگر ممکن است اضافه شود یا جایگزین شود. ضد تشنج می‌تواند با سایر داروها تاثیر متقابل داشته باشد، بنابراین والدین باید تمام داروها و مکمل‌هایی را که کودک مصرف می‌کند را با پزشک در میان بگذارد. هنگامی که برخی از ضد تشنج‌ها استفاده می‌شوند، پزشکان آزمایش‌های خون را برای اندازه‌گیری سطح دارو انجام می‌دهند، که به تعیین اینکه آیا دوز مناسب است یا نه کمک می‌کند. این آزمایش‌ها گاهی زمانی که دوز تغییر می‌کند یا زمانی که یک داروی جدید شروع می‌شود، تکرار می‌شودن.
نیاز به ادامه استفاده از ضد تشنج بستگی به این دارد که چه چیزی باعث تشنج می‌شود و چه مدت کودک تشنج نداشته است. اکثر کودکان همچنان به مصرف داروهای ضد تشنج ادامه می‌دهند تا زمانی که 2 سال تشنج نداشته باشند. خطر ابتلا به تشنج پس از 2 سال بدون تشنج بودن کمتر از 50٪ است. با این وجود داشتن اختلال دیگری که بر مغز و اعصاب تاثیر می‌گذارد (مانند فلج مغزی) خطر ابتلا به تشنج دیگر را افزایش می‌دهد. هنگامی که داروهای ضد تشنج باید متوقف شوند، به جای اینکه فورا متوقف شود دوز در طی یک دوره زمانی کاهش می‌یابد.
رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک ممکن است در برخی موارد تجویز شود. این رژیم غذایی محدود سازنده حاوی کربوهیدرات بسیار کم و چربی بسیار زیاد است. هنگامی که بدن چربی را برای استفاده از انرژی تجزیه می‌کند، موادی به نام اجسام کتونی تشکیل می‌شوند. در بعضی از کودکان، اجسام کتونی به کنترل تشنج کمک می‌کنند. رژیم کتوژنیک باید به دقت دنبال شود و نیاز به اندازه‌گیری مقدار دقیق مواد غذایی دارد. حتی یک گاز یا مزه یک غذای محدود شده می‌تواند منجر به تشنج شود. دنبال کردن چنین رژیمی ممکن است برای کودکان سخت باشد. یک پزشک و متخصص تغذیه باید بر رژیم غذایی نظارت داشته باشد. گاهی اوقات رژیم اتکینز به جای آن استفاده می‌شود. این یک فرم از رژیم کتوژنیک کمتر سخت است. اگر کودکانی که رژیم کتوژنیک را دنبال می‌کنند، در واقع بهبود پیدا کنند، رژیم غذایی اغلب برای حداقل 2 سال ادامه دارد. عوارض جانبی رژیم غذایی کتوژنیک ممکن است شامل سطح قند خون پایین، تنبلی (بی حالی) و کاهش وزن باشد.
جراحی
در صورتی که کودک با وجود مصرف ضد تشنج هنوز هم دچار تشنج می‌شود یا اگر عوارض جانبی مصرف داروها غیر قابل تحمل باشند، جراحی صرع ممکن است یک گزینه باشد. این عمل شامل جراحی حذف یک ناحیه در مغز است. این جراحی معمولا تنها زمانی انجام می‌شود که تشنج ناشی از تنها یک ناحیه در مغز باشد و یک ناحیه را بتوان بدون تأثیر قابل توجهی بر توانایی کودک در عملکرد برداشت. گاهی اوقات این عمل به میزان قابل توجهی تعداد تشنج‌های کودک را کاهش می‌دهد. آزمایشات ممکن است به منظور کمک به تعیین محل ناحیه مغز که باعث تشنج می‌شود انجام شود. این آزمایشات عبارتند از:
- ام آر آی برای تعیین عملکرد نواحی مغز در نزدیکی ناحیه که باعث تشنج می‌شود (ام آر آی عملکردی نامیده می‌شود).
- ویدئو پیوسته EEG (که در آن موج مغزی و یک ویدیو از کودک هم زمان ضبط می‌شود).
- تابش تک فوتونی CT (SPECT)
- توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
قبل از عمل جراحی، یک جراح مغز و اعصاب و یک متخصص مغز و اعصاب خطرات و مزایای جراحی را به والدین توضیح می‌دهند. حتی زمانی که جراحی، فرکانس و شدت تشنج را کاهش می‌دهد، بسیاری از کودکان نیاز به مصرف داروی ضد تشنج دارند. با این حال، معمولا آنها می‌توانند دوزهای پایین یا داروهای کمتر مصرف کنند.
