چاقی دوران کودکی یک بیماری جدی پزشکی است که بر کودکان و نوجوانان تأثیر می‌گذارد. کودکان چاق، بالاتر از وزن طبیعی سن خود هستند. چاقی دوران کودکی به ویژه از این جهت مشکل‌زاست که این وزن اضافی، اغلب کودکان را در مسیر مشکلات بالقوه سلامتی‌ای قرار می‌دهد که قبل‌تر به عنوان مشکلات بزرگسالان شناخته می‌شد، مانند دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا. بسیاری از کودکان چاق در آینده تبدیل به بزرگسالان چاق می‌شوند، به خصوص اگر یکی یا هر دو والدین چاق باشند. چاقی دوران کودکی می‌تواند منجر به اعتماد به نفس پایین و افسردگی شود. یکی از بهترین استراتژی‌های کاهش چاقی در دوران کودکی، بهبود عادات غذا خوردن و ورزش در کل خانواده شما است. درمان و پیشگیری از چاقی کودکان کمک می کند تا از سلامت فرزند شما در حال حاضر و در آینده محافظت شود.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#83d5ed”]
در کودکان دارای اضافه وزن و چاقی، احتمال چاق باقی ماندن تا سن بزرگسالی بیشتر است. همچنین احتمال ابتلا آنها به بیماری‌هایی مانند بیماری دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی در سنین پایین‌تر بیشتر است. اضافه وزن و چاقی و نیز بیماری‌های مرتبط با آن، به میزان قابل توجهی قابل پیشگیری است. به همین دلیل جلوگیری از چاقی کودکان باید در اولویت‌‌های اول قرار بگیرد. اگر از بابت اضافه وزن و چاقی کودک خود نگران هستید یا به دنبال راهی برای پیشگری از چاقی فرزندنان می‌باشید می‌توانید از راهنمایی متخصص اطفال و تغذیه در کلینیک تخصصی کودکان امید استفاده کنید. جهت نوبت دهی با شماره‌های 02188898440 و 02188898441 تماس بگیرید.
[/alert]
چطور بدانم کودکم اضافه وزن دارد؟
همه کودکانی که وزن بالایی دارند، اضافه وزن ندارند یا چاق نیستند. بعضی از کودکان ساختار بدنی و استخوان‌بندی بزرگتری از حد معمول دارند. معمولا میزان چربی بدن کودکان در مراحل مختلف رشد متفاوت است. بنابراین ممکن است به صرف نگاه کردن به فرزندتان متوجه نشوبد که آیا به لحاظ پزشکی باید نگران وزن فرزند خود باشید یا خیر. شاخص توده بدنی (بی‌ام‌آی)، که نشانگر رابطه وزن با قد است، مقیاسی پذیرفته‌شده برای سنجش اضافه وزن و چاقی کودکان است. پزشک فرزند شما با استفاده از نمودار رشد، BMI و در صورت لزوم آزمایشاتی دیگر می‌تواند به شما کمک کند تا معلوم شود آیا وزن کودک شما، مشکلی برای سلامتی او ایجاد خواهد کرد یا نه.
عوامل چاقی کودک من چیست؟
مسائل مربوط به سبک زندگی مثل، کم تحرکی و دریافت کالری بیش از حد از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها مهمترین عوامل ایجاد چاقی در کودکان است. اما عوامل ژنتیکی و هورمونی نیز ممکن است در این مساله نقش داشته باشد. به عنوان مثال، تحقیقات اخیر نشان داده است که تغییرات در هورمون‌های گوارشی می‌تواند سیگنال‌هایی را که پیغام سیری را به مغز می‌رسانند دچار اختلال کند.
عواملی که ممکن است احتمال این مشکل را در کودکم افزایش دهند کدام‌اند؟
از جمله عواملی که خطر ابتلا به اضافه وزن کودکان را افزایش می‌دهند و معمولا به صورت ترکیبی عمل می‌کنند، موارد زیر را می‌توان نام برد:
- رژیم غذایی: عادت به خوردن غذاهای پر‌کالری، مانند فست‌فودها، غذاهای خمیری و هله‌هوله، به راحتی می‌تواند سبب افزایش وزن کودک شود. آب نبات و دسر نیز ممکن است باعث افزایش وزن شود. بر اساس شواهد، بیش از هر چیزی نوشیدنی‌های شیرین، از جمله آب میوه‌ها، در ایجاد چاقی برخی افراد نقش دارند.
- ورزش نکردن: در کودکانی که زیاد ورزش نمی‌کنند، احتمال افزايش وزن بیشتر است. زيرا آنها کالری زيادی را نمی‌سوزانند. و وقت زیادی را صرف فعالیت‌هایی که نیازی به تحرک ندارد، نظیر تماشای تلویزیون یا بازی‌های ویدئویی می‌کنند که این هم در مساله دخیل است.
- عوامل خانوادگی: اگر در خانواده‌ای، بقیه اعضای خانواده اضافه وزن داشته باشند، احتمال این که فرزند خانواده نیز اضافه وزن پیدا کند زیادتر است. این مساله به ویژه در خانه‌هایی که غذاهای پر‌کالری دایما در دسترس هستند و افراد به انجام فعالیت فیزیکی ترغیب نمی‌شوند بیشتر است.
- عوامل روانشناختی: استرس فردی، استرس والدگری (یا والدینی) و استرس خانوادگی می‌تواند خطر ابتلا به چاقی کودکان را افزایش دهد. بعضی از کودکان برای مقابله با مشکلات و یا برای مقابله با احساساتی، مانند استرس و یا برای مبارزه با خستگی پرخوری می‌کنند. والدین این کودکان نیز ممکن است تمایلات مشابهی داشته باشند.
- عوامل اجتماعی اقتصادی: افراد در برخی از جوامع منابع و دسترسی محدودتری به سوپرمارکت‌ها دارند. در نتیجه، ممکن است غذاهای راحتی را که دیرتر فاسد می‌شوند مانند غذاهای یخ زده، انواع کیک و کلوچه و بیسکوییت را برای خرید انتخاب کنند. علاوه بر این، افرادی که در محله‌های کم درآمد زندگی می‌کنند ممکن است به محل امنی برای ورزش دسترسی نداشته باشند.
عوارض جانبی چاقی برای فرزند من چیست؟
چاقی در دوران کودکی می‌تواند عوارضی برای سلامتی جسمی، اجتماعی و عاطفی فرزند شما به دنبال داشته باشد.
عوارض فیزیکی
- دیابت نوع 2: این بیماری مزمن بر نحوه استفاده بدن کودک شما از قند (گلوکز) تاثیر می‌گذارد. چاقی و سبک زندگی کم تحرک خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهند.
- سندرم متابولیک: این گروه از مشکلات می‌توانند فرزند شما را در معرض خطر بیماری‌های قلبی، دیابت یا سایر مشکلات سلامتی قرار دهد. مشکلات مذکور شامل فشار خون بالا، قند خون بالا، تری‌گلیسیرید بالا، کلسترول اچ دی ال (یا کلسترول خوب) پایین و چربی شکمی زیاد می‌باشند.
- کلسترول بالا و فشار خون بالا: یک رژیم غذایی نامناسب می‌تواند باعث ایجاد یکی یا هر دوی این بیماری‌ها شود. این عوامل می‌توانند باعث ایجاد پلاک‌هایی در شریان‌ها شوند. این پلاک‌ها می‌توانند باعث انسداد و سخت شدن شریان‌ها شوند که ممکن است منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
- آسم: احتمال ابتلا به آسم در کودکان مبتلا به اضافه وزن یا چاق بیشتر است.
- اختلالات خواب: آپنه انسدادی خواب اختلال بالقوه جدی است که در آن تنفس کودک در زمان خوابش بارها و بارها قطع و وصل می‌شود.
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD): این اختلال، که معمولا باعث ایجاد نشانه‌های خاصی نمی‌شود، باعث ذخیره چربی در کبد می‌شود. (ان‌آ‌اف‌ال‌دی) می‌تواند به جراحت و آسیب دیدگی کبد منجر شود.
عوارض اجتماعی و عاطفی
- عزت نفس پایین و قلدری کودک: بچه‌ها اغلب همسالان چاق یا دارای اضافه وزن خود را اذیت می‌کنند یا مورد قلدری قرار می‌دهند ، این مساله باعث از دست دادن عزت نفس و افزایش خطر ابتلا به افسردگی در کودکان چاق می‌شود.
- مشکلات رفتاری و یادگیری: کودکان دارای اضافه وزن اضطراب بیشتر و مهارت‌های اجتماعی کمتری نسبت به کودکان دارای وزن طبیعی دارند. این مشکلات ممکن است باعث شود کودکانی که اضافه‌وزن دارند، یا بسیار شلوغ بوده، کلاس درس خود را به‌هم‌ریخته و ایجاد ناآرامی کنند، یا بر‌عکس به‌شدت از اجتماع و روابط اجتماعی فاصله گرفته و گوشه‌گیر شوند.
- افسردگی: عزت نفس پایین می‌تواند باعث ایجاد احساس ناامیدی زیادی شود که در بعضی از کودکان دارای اضافه‌وزن ممکن است منجر به افسردگی شود.
چگونه می‌توانم در این مساله به کودکم کمک کنم؟
اگر فرزند شما اضافه وزن دارد، بسیار مهم است بداند که شما از او حمایت می‌کنید. احساسات کودکان در مورد خودشان اغلب بر اساس احساس والدینشان در مورد آنها است. اگر فرزندانتان را با هر وزنی بپذیرید، احتمال بیشتری وجود دارد که انها احساس بهتری نسبت به خودشان داشته باشند. اگرچه مهم است که با کودکان خود درباره وزنشان نیز صحبت کنید، تا بتوانند نگرانی‌های خود را با شما مطرح کنند.. والدین نباید اجازه دهند کودکانشان به دلیل وزن بالا منزوی شوند یا تنها بمانند. در عوض، باید به تدریج فعالیت‌های فیزیکی و عادات غذایی خانواده را تغییر دهند. با مشارکت کل خانواده، همه افراد خانواده عادت‌های سالم را می‌آموزند و کودک دارای اضافه وزن احساس تنهایی نمی‌کند.
چگونه می‌توانم خانواده‌ام را در عادات سالم درگیر کنم؟
راه‌های بسیاری برای جذب کل خانواده به عادات سالم وجود دارد، اما به طور خاص افزایش فعالیت بدنی خانواده مهم است. برخی از راه‌های انجام این کار عبارتند از:
- الگو باشید، اگر فرزندان ببینند که شما از لحاظ جسمی فعال و شاد هستید، بیشتر احتمال دارد که فعال باشند و در بقیه زندگی خود نیز فعال باقی بمانند..
- فعالیت‌های خانوادگی‌ای را برنامه ریزی کنید که همه افراد خانواده را به انجام ورزش هایی، مانند پیاده‌روی، دوچرخه سواری، یا شنا، وادارد.
- نسبت به نیازهای فرزند خود حساس باشید. کودکان دارای اضافه وزن ممکن است در مورد مشارکت در فعالیت‌های خاص احساس ناراحتی کنند. مهم است که به فرزندتان در پیدا کردن فعالیت‌های بدنی که از آنها لذت ببرند و برایشان خجالت اور یا خیلی سخت نباشند کمک کنید.
تلاش کنید تا از زمانی که شما و خانواده تان صرف فعالیت‌های کم تحرکی مانند تماشای تلویزیون یا بازی‌های ویدئویی صرف می‌کنید بکاهید. هر راهکاری که والدین در مورد کودک چاق خود برگزینند، نباید فعالیت بدنی و رعایت یک رژیم غذایی سالم را برای کودک به یک کار طاقت فرسا تبدیل کنند، اما برای این که بیشترین فرصت‌ها را برای کودک فراهم شود بایستی که شما و خانواده تان فعال و سالم باشید.
اگر کودک چاقی داریم چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نگران فرزندتان هستيد، با پزشک او صحبت كنيد. پزشک فرزند شما سابقه رشد و پیشرفت، تاریخ تولد و وزن فرزند شما را در نظر می‌گیرد و موقعیت فرزند شما در نمودار رشد بررسی می‌کند. این کار می‌تواند تعیین کند آیا وزن کودک شما در محدوده ناسالم است یا خیر.
چگونه می‌توانم از بروز این مشکل در کودکم جلوگیری کنم؟
چه فرزند شما در معرض خطر اضافه وزن باشد و چه در حال حاضر وزن مناسبی داشته باشد، می‌توانید با انجام اقدامات لازم، در مسیر درست حفظ یا رسیدن به وزن مناسب برای فرزندتان قرار بگیرید.
- مصرف نوشیدنی‌های شیرین کودک خود را محدود کنید.
- مصرف میوه و سبزیجات کودک خود را زیادتر کنید
- تا جایی که ممکن است وعده‌های غذایی را به صورت خانوادگی صرف کنید.
- غذا خوردن بیرون از خانه به خصوص در رستوران‌های فست‌فود را محدود کنید.
- حجم وعده‌های غذایی را متناسب با سن کودک خود تنظیم کنید.
- زمان تماشای تلویزیون و امثال آن (بازی‌های کامپیوتری، تبلت، …) را محدود کنید. حداقل یک بار در سال فرزندتان را برای چک‌آپ وزن نزد پزشک ببرید. در طول این بازدید، دکتر قد و وزن کودک را اندازه گیری کرده و بی ام ای او را محاسبه می‌کند. افزایش بی ام ای کودک شما و یا شاخص بندی وزن او بیش از یک سال، نشانه‌ای است که ممکن است فرزند شما در معرض خطر اضافه وزن باشد.
